Καταδικάζει τον πλούτο ο Χριστιανισμός; (ΚΖ' - Γιατί πάντα αποτυγχάνει κάθε απόπειρα κοινοκτημοσύνης;)

 

Σε προηγούμενη ανάρτηση αναφερθήκαμε στο ριζοσπαστικό "κοινωνικό πείραμα" της κοινοκτημοσύνης που εφάρμοσε η πρώτη χριστιανική κοινότητα των Ιεροσολύμων. 

Βέβαια, δεν μπορεί να είμαστε σίγουροι για την ιστορικότητα αυτού του "πειράματος". Οι πληροφορίες που αντλούμε είναι ελάχιστες και ασαφείς (μόνο 82 λέξεις στις Πράξεις Αποστόλων) και δεν μπορούμε να τις διασταυρώσουμε με κάποια άλλη ανεξάρτητη ιστορική πηγή. Άρα μπορεί να είναι και μούφα...

Το πόσο κράτησε αυτό το "πείραμα" επίσης το αγνοούμε. Λογικά θα πρέπει να σταμάτησε το πολύ μετά από ελάχιστα, τρία έως πέντε, χρόνια. 

Αιτίες υπήρξαν πολλές. Κατ' αρχήν εξωτερικές. Οι χριστιανοί της Ιερουσαλήμ στοχοποιήθηκαν και διώχθηκαν από την επίσημη εβραϊκή κοινότητα. Οι επικεφαλείς Απόστολοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Παλαιστίνη προκειμένου να διαδόσουν την πίστη τους. Και, φυσικά, οι γενικότερες κοινονικο-οικονομικές συνθήκες δεν ήταν ώριμες για ένα τέτοιο εγχείρημα. 

Τα σημαντικότερα όμως αίτια ήταν, κατά τη γνώμη μας, εσωτερικά. Την εποχή εκείνη υπήρχε μεγάλη φτώχεια και εξαθλείωση στην Παλαιστίνη. Φανταστείτε τι έγινε όταν διαδόθηκε πως υπάρχει μια "ομάδα" που μοιράζει δωρεάν τροφή, ενδύματα και περίθαλψη στα μέλη της. Που όλα είναι κοινά σε όλους. Χιλιάδες θα πρέπει να ήταν οι "προσερχόμενοι". Ποιος μπορούσε να καλύψει μια τέτοια τεράστια δαπάνη; Φυσικά υπήρχαν και αρκετοί πλούσιοι που τον πρώτο καιρό ήταν πρόθυμοι να διαθέσουν μέρος της περιουσίας τους "υπέρ των αδύναμων αδελφών". Όμως κι αυτοί πλούσιοι ήταν κι όχι ανόητοι. Δεν το έκαναν για την ψυχή της μάνας τους. Είχαν πιστέψει πως η συντέλεια του κόσμου είναι υπόθεση ολίγων ημερών και έτρεχαν να πιάσουν στασίδι στην πρώτη σειρά της Βασιλείας των Ουρανών. Όσο όμως έβλεπαν να περνάει ο καιρός, η συντέλεια να μην έρχεται και η περιουσία τους να σπαταλιέται άσκοπα για να γλεντοκοπάει το κάθε καρυδιάς καρύδι... έκλεισαν τη στρόφιγγα των επιχορηγήσεων και έτσι ... πάπαλα η κοινοκτημοσύνη!

Πρέπει η αποτυχία αυτού του αρχικού "πειράματος" να ήταν τόσο παταγώδης και να σημάδεψε τόσο αρνητικά την πρώτη χριστιανική κοινότητα, που κανείς στη συνέχεια δεν τόλμησε να το εφαρμόσει σε κανένα άλλο σημείο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας...

Υπαρξιακή ερμηνεία των Γραφών και των δογμάτων

 

Η αλληγορική ερμηνεία της Αλεξανδρινής Σχολής επανήλθε στο θεολογικό προσκήνιο με την μορφή της "υπαρξιακής ερμηνείας". 

Η τελευταία, για να το πούμε με απλά λόγια, λέει τα εξής: Δεν με νοιάζουν τα ιστορικά γεγονότα της Βίβλου. Αδιαφορώ αν όντως έγινε η ενανθρώπιση, η σταύρωση, η ανάσταση κ.λπ. Με νοιάζουν μόνο τα εκπεμπόμενα μηνύματα αυτών των γεγονότων ή μύθων. Ενδιαφέρομαι για το νόημα που ενδεχομένως δίνουν στην ύπαρξή μου (γι' αυτό ονομάζεται και "υπαρξιακή ερμηνεία").

Με τον τρόπο αυτόν ερμηνεύονται και τα δόγματα της Εκκλησίας. Αναζητούμε το βαθύτερο υπαρξιακό τους νόημα. 

Π.χ. αδιαφορώ αν όντως ο θεός είναι τριαδικός. Με ενδιαφέρει όμως υπαρξιακά το μήνυμα της τριαδικότητας που ίσως δίνει ένα πρότυπο κοινωνίας όπου τα μέλη της, χωρίς να χάνουν την ατομικότητά τους, μπορούν να συμβιώσουν σε καθεστώς απόλυτης συμφωνίας, παρέχοντας το πρότυπο της απόλυτης και ανιδιοτελούς αγάπης.

Ένα ακόμα παράδειγμα αποτελεί η ερμηνεία του δόγματος της Χαλκηδόνας. Το κτιστό και το άκτιστο, το θείο και το ανθρώπινο ενώνονται αδιαιρέτως και ασυγχύτως. Σκασίλας μεγάλη για το δόγμα αυτό καθαυτό. 

Όταν όμως ερμηνεύσουμε το "αδιαιρέτως" ως "αγάπη" και το "ασυγχύτως" ως διατήρηση της μοναδικότητας και της ελευθερίας μας παρά την κοινωνική συνύπαρξη, τότε το δόγμα αποκτά άλλη διάσταση. Απαντά σε βασικά υπαρξιακά μας ζητήματα...

Καταδικάζει τον πλούτο ο Χριστιανισμός; (ΚΣΤ' - Όλα είναι δούναι και λαβείν τελικά;)

 

Σε γενικές γραμμές κανείς δεν αμφισβητεί πως ο Χριστιανισμός είναι αντίθετος στην εγωκεντρική χρήση των βιοτικών αγαθών και υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης. 

Όμως τι γίνεται αν θελήσουμε αυτό το θεωρητικό κατασκεύασμα να το εφαρμόσουμε στην πράξη; Ας δούμε τι πληροφορίες μας δίνει η Καινή Διαθήκη, που δυστυχώς είναι και λίγες και αρκετά αόριστες.

Η στενή ομάδα του Ιησού (αυτός και οι 12 μαθητές του) διέθεταν ένα κοινό ταμείο, που γέμιζε με εθελοντικές εισφορές οπαδών, και από το οποίο καλύπτονταν τόσο οι βιωτικές ανάγκες της αδελφότητας όσο και οι ιεραποστολικές της ανάγκες. 

Είναι προφανές πως σε αυτόν τον μικρό και κλειστό πυρήνα επικρατούσε κοινοκτημοσύνη. Αλλά πόσο ρεαλιστικό είναι να πούμε πως κάτι τέτοιο μπορεί να εφαρμοστεί και σε μια ευρύτερη κοινωνία εκατοντάδων χιλιάδων ή και εκατομμυρίων ανθρώπων;

Για το καθεστώς της πρώτης χριστιανικής κοινότητας των Ιεροσολύμων οι Πράξεις αφιερώνουν όλες κι όλες 82 λέξεις. Εύλογα υποψιαζόμαστε πως η αρχική αναφορά ήταν λεπτομερέστερη αλλά για λόγους σκοπιμότητας έπεσε κοπτοραπτική...

Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, στην πρώτη χριστιανική κοινότητα κανένα μέλος της δεν έλεγε πως κάποιο απ' τα υπάρχοντά του είναι αποκλειστικά δικό του, αλλά τα πάντα ήταν κοινά σε όλους. Μεταξύ τους δεν υπήρχε κανένας φτωχότερος των άλλων. Κι όσοι είχαν κάποια κινητή ή ακίνητη περιουσία την πωλούσαν και παρέδιδαν το τίμημα στους διαχειριστές Αποστόλους. Οι οποίοι τα μοίραζαν ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός.

Η παραπάνω περιγραφή είναι πολύ ιδανική για να είναι αληθινή. Υποτίθεται πως η πώληση και η κατάθεση του τιμήματος ήταν εθελοντική. Αλλά η περίπτωση του Ανανία και της Σαπφείρας δημιουργεί εύλογες αμφιβολίες.

Σίγουρα η κοινοκτημοσύνη των πρώτων χριστιανών είχε ροζοσπαστικό χαρακτήρα. Αλλά δεν ήταν και τόσο πρωτοπόρα. Κάτι ανάλογο συνέβαινε στις κοινότητες των Πυθαγορείων, των Επικούρειων, των Εσσαίων κ.λπ.

Οι Χριστιανοί υποστηρίζουν πως αυτή η κοινοκτημοσύνη ήταν έμπρακτη εφαρμογή των αρχών της θρησκείας τους. Αλλά μάλλον ωραιοποιούν την κατάσταση. 

Η ιδέα της επικείμενης συντέλειας του κόσμου και η Θεία Κρίση που θα ακολουθούσε δημιουργούσε ένα συναίσθημα ομαδικού ενθουσιασμού. Πρόκειται για ένα κλασικό φαινόμενο των θρησκευτικών σεχτών, απ' το οποίο πηγάζουν συγκεκριμένες συμπεριφορές όπως αυστηρότητα ηθών, ηρωικές εκδηλώσεις αγάπης, περιφρόνηση μαρτυρικού θανάτου, αδιαφορία για περιουσιακά αγαθά κ.λπ. 

Για να το πούμε με απλά λόγια, η "συναλλαγή" ήταν ξεκάθαρη: Εσείς μας δίνετε όλη σας την περιουσία κι εμείς σας εξασφαλίζουμε πρώτο τραπέζι στην πίστα του Παραδείσου...

Πώς φτάσαμε στον σύγχρονο αθεϊσμό...

 

Η αρνητική πορεία της αθεϊας στη νεότερη ευρωπαϊκή ιστορία δεν ήρθε σαν κεραυνός εν αιθρία. Των αθεϊστικών ιδεών προηγήθηκε μια μακρόσυρτη αλλοτρίωση και αλλοίωση της χριστιανικής παρουσίας κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα. Προηγήθηκε η "εσωτερική αθεϊα" που συνίσταται στην ουσιαστική απουσία του Πνεύματος. Και ακολούθησε η "εξωτερική αθεϊα" που ήρθε ως διαμαρτυρία και βίαιη διόρθωση των κακώς κειμένων.

Όλα τα αρνητικά που οδήγησαν στον Διαφωτισμό και Αθεϊσμό θα μπορούσαμε να τα συνοψίσουμε σε έναν όρο: "εκκοσμίκευση" της Εκκλησίας. Ή "θρησκειοποίηση" της Εκκλησίας.

Συνοπτικά, διακρίνω τρεις βασικές αιτίες:

α) Μετατροπή της ζωντανής θεολογίας σε αφηρημένη γνώση.

β) Βίωση της Εκκλησίας όχι ως μυστήριο αλλά ως εξουσιαστικό θεσμό.

γ) Αλλαγή του ήθους των χριστιανών. Που στην πράξη σημαίνει αντικατάσταση της αγιότητας από τον νομικισμό και τον ηθικισμό...

Καταδικάζει τον πλούτο ο Χριστιανισμός; (ΚΕ' - Τελικά, επιτρέπεται στους Χριστιανούς να είναι πλούσιοι;)

 

Νομίζω πως είναι από τα λίγα ερωτήματα στα οποία η Χριστιανική Βίβλος απαντάει κατηγορηματικά: Η ιδιότητα του Χριστιανού είναι εντελώς ασυμβίβαστη με την ιδιότητα του πλούσιου!

Ο πλούτος είναι συνυφασμένος με την αδικία και την άμεση ή έμμεση κλοπή. Καλλιεργεί τον εγωισμό, την ματαιοδοξία, την πλεονεξία. Και εξωθεί στη χλιδή, στη σπατάλη, στον παρασιτισμό...

Η εντολή της αγάπης είναι το θεμέλιο της χριστιανικής θρησκείας. Όποιος πραγματικά αγαπάει τον πλησίον του, δεν μπορεί να έχει τίποτα περισσότερο από εκείνον. Κι αν δίνεις στον φτωχό, στον άρρωστο, στον ηλικιωμένο κ.λπ. αδελφό σου, πώς μπορεί να προκύψει περίσευμα χρημάτων και αγαθών;

Για φανταστείτε έναν πλούσιο, που έχει εξασφαλίσει ως και τα δισέγγονά του, να προσεύχετε την Κυριακή στην εκκλησία παρακαλώντας τον Θεό να του προσφέρει ... τον άρτο τον επιούσιο! Δεν είναι αυτό διακωμώδηση της προσευχής;

Θρησκεία και επιστήμη (ΙΓ') - Ήταν "κατοικητήριο δαιμόνων" η ακρόπολη των Αθηνών;

Η Αλεξάνδρεια γύρω στα 200 μ.Χ. ήταν ακόμα σε μεγάλη ακμή. Αποτελούσε κάτι σαν το σημερινό Λονδίνο και Νέα Υόρκη. Το κέντρο των επιστημών, της φιλοσοφίας αλλά και των θρησκειών. 

Η Χριστιανική εκκλησία της Αλεξάνδρειας είχε σημαντικά έσοδα και αρκετά πλούσια μέλη. Με τις χορηγίες τους είχε ιδρύσει και μια περίφημη Θεολογική Σχολή ("Κατηχητική Σχολή" την έλεγαν) όπου δίδασκαν σημαντικές προσωπικότητες όπως ο Πάνταινος, ο Ωριγένης και ο Κλήμης Αλεξανδρεύς, που σημειωτέον μάλλον καταγόταν από την Αθήνα).

Στα πλαίσια αυτής της Σχολής αναπτύχθηκε μια νέα τάση της χριστιανικής θεολογίας. Πιο φιλειρηνική προς τη φιλοσοφία, με διάθεση καταλλαγής και σύζευξης. 

Ειδικά ο Κλήμης αρνείται να απορρίψει όλα τα εκτός χριστιανισμού έργα του πολιτισμού, της τέχνης, της επιστήμης κ.λπ. Η δαιμονοποίηση της "θύραθεν σοφίας" θα αποτελούσε απόρριψη και της Θείας Πρόνοιας. Ο κόσμος θα ταυτιζόταν με το "Κακό" και ουσιαστικά θα έπαυε να είναι δημιούργημα του αγαθού Θεού. 

Έτσι, αποδέχεται την άποψη πως και οι εκτός Χριστού σοφοί έφτιαξαν έργα αγαθά και ενάρετα. Άλλωστε... "πάντων των καλών αίτιος είναι ο Θεός".

Άμεση συνέπεια αυτής της στροφής είναι να περιοριστούν τον επόμενο αιώνα οι αυθαιρεσίες και οι βανδαλισμοί εκ μέρους των Χριστιανών, που κατέστρεφαν ως δαιμονικό κάθε πολιτιστικό έργο, χειρόγραφο κ.λπ. του εξωχριστιανικού κόσμου. Μια τακτική που εφάρμοζαν στίφη φανατικών καλογέρων υπό την πνευματική καθοδήγηση και κάλυψη επισκόπων, ακόμα και γνωστών "Πατέρων της Εκλλησίας".

Όμως, η προσπάθεια οικειοποίησης σχεδόν όλων των θρησκειο-φιλοσοφικών ρευμάτων της εποχής εγκυμονούσε και έναν πολύ σοβαρό κίνδυνο. Βάζει από το παράθυρο το φαινόμενο του συγκρητισμού στη χρισιτανική θεολογία. Κι έτσι ανοίγει ο δρόμος κάθε αιρετικής παρέκκλισης...

Καταδικάζει τον πλούτο ο Χριστιανισμός; (ΚΔ' - Γιατί ο καπιταλισμός έχει για πασατέμπο τον Χριστιανισμό;)

 

Είπαμε ήδη πως το ιδανικό του Χριστιανισμού είναι η αυτάρκεια. Αλλά τα πράγματα δυσκολεύουν όταν έρχεται η ώρα να ορίσουμε αυτή την "αυτάρκεια". Προφανώς οι σχετικές αντιλήψεις διαφοροποιούνται ανάλογα με την εποχή, τους λαούς, αλλά και τις προσωπικές ιδιαιτερότητες του καθενός μας.

Στη θεωρητική περίπτωση που ένα χριστιανικό καθεστώς επιχειρούσε να εφαρμόσει το σύστημα της αυτάρκεια, προφανώς και θα ξεσπούσε κοινωνική επανάσταση.

Π.χ. στον τεμέα της διατροφής η αυτάρκεια επιβάλλει να καταναλώνει ο καθένας μας την απαραίτητη ποσότητα και ποιότητα για να διατηρείται ο οργανισμός σε κατάσταση πλήρους αποδόσεως.

Όμως τι γίνεται με μένα που θέλω να τρώω μόνο γλυκά ή πατατάκια τσιπς; Και τι θα γίνει με τον άλλον που δεν συμπαθεί τα κρεατικά, ή απορρίπτει το γάλα ή γουστάρει να τρώει έντομα; Πώς θα ορίσεις τις "ανάγκες" του καθενός που πρέπει με δικαιοσύνη και σεβασμό να ικανοποιήσεις στα πλαίσια της αυτάρκειας;

Στο ίδιο αδιέξοδο οδηγούμαστε και στα θέματα μόρφωσης, κατοικίας, ενδυμασίας, ψυχαγωγίας. Πρέπει να το παραδεχθούμε. Δεν μπορείς να επιβάλλεις ένα συγκεκριμένο και ασυτηρά προκαθορισμένο κοινωνικό και οικονομικό σύστημα σε μια τόσο διαφοροποιημένη κοινωνία. 

Κι εδώ βρίσκεται το μυστικό της επιτυχίας του καπιταλισμού. Παράγει τα πάντα, σε προσκαλεί να απολαύσεις τα πάντα και, φυσικά, σε καθιστά δούλο του καταναλωτισμού χωρίς καν να το αντιληφθείς. Είσαι δούλος αλλά νιώθεις ελέυθερος! Φοβερή συνταγή...

Καταδικάζει τον πλούτο ο Χριστιανισμός; (ΚΓ' - Ιδανικό η Αυτάρκεια!)

 

Κάθε οικονομικό, φιλοσοφικό, κοινωνικό ή πολιτικό σύστημα προβάλλει τον δικό του ιδανικό τύπο ανθρώπου. Ο αστισμός, π.χ., προβάλλει τον "μπίσνεσμαν", ο μαρξισμός τον τύπο του "συντρόφου" που λειτουργεί οργανωμένα για την ανατροπή του κοινωνικού συστήματος. 

Στην Παλαιά Διαθήκη ο ιδανικός τύπος ανθρώπου είναι ο Δίκαιος. Μια πολύ ευρεία έννοια, που περιλαμβάνει όχι μόνο αυτόν που υπηρετεί τη δικαιοσύνη, αλλά και τον ευσεβή, ενάρετο και θεοσεβούμενο άνθρωπο.

Η Καινή Διαθήκη δίνει έμφαση στον Αυτάρκη άνθρωπο. Αυτός δεν αποθησαυρίζει υλικά πλούτη αλλά έργα αρετής. Εργάζεται αποκλειστικά για να θρέψει τον εαυτό του και να συντηρήσει την οικογένειά του. Και είναι ιδιοκτήτης μόνο εκείνων των μέσων παραγωγής που τον βοηθούν στον σκοπό αυτό. 

Πλούσιος δεν επιτρέπεται να είναι. Φτωχός μόνο αν το επιβάλλουν λόγοι ανωτέρας βίας. Υπό ομαλές συνθήκες όμως ζει αξιοπρεπώς, ποτέ εις βάρος άλλων. Δεν μεριμνά κι ούτε αγχώνεται για το μελλον, και συνεχώς φροντίζει να διαθέτει μέρος από τα αγαθά τους και σε αναξιοπαθούντες συνανθρώπους.

Παλαιοχριστιανοί και Άμις (από hellasjournal.com)

 

Η Παλαιοχριστιανική περίοδος (4ος-7ος αιώνας μ.Χ.) αρχίζει με την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης από το Μ. Κωνσταντίνο το 330 μΧ και τη μεταφορά της έδρας της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τη Ρώμη. Η μετατόπιση του κέντρου βάρους στην Ανατολή, καθώς και η θέσπιση του χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας του κράτους, άλλαξαν το πρόσωπο της αυτοκρατορίας.

Το όνομα Ρωμανία σημαίνει «Χώρα των Ρωμαίων» και αποτελεί ενδώνυμο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ο όρος απαντάται για πρώτη φορά το 330 μΧ. και από το 476 μΧ αρχίζει να σημαίνει αποκλειστικά την Ανατολική Αυτοκρατορία με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη (Βυζάντιο).

Η καταγωγή του όρου μας εξηγεί και γιατί τον επιλέγει η παλαιοχριστιανική κοινότητα της Κορινθίας, τα μέλη της οποίας δεν αισθάνονται Έλληνες.

Λίγες δεκαετίες μετά τη διακήρυξη του Καρακάλλα, σύμφωνα με την οποία οι ελεύθεροι άρρενες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είχαν το δικαίωμα να γίνουν Ρωμαίοι πολίτες, το όνομα Ρωμανία άρχισε να χρησιμοποιείται αντί του Imperium Romanum (που σημαίνει Κράτος των Ρωμαίων). Εκείνη την εποχή ο όρος Έλληνας ταυτιζόταν με όσους λάτρευαν ακόμη το Δωδεκάθεο και κατά συνέπεια παρέπεμπε σε παράνομες θρησκευτικές ιδέες και απιστία προς το κράτος. Οι ελληνόφωνοι προτίμησαν έτσι την ταυτότητα του «Ρωμαίου» αντί του «Έλληνα». 

Στις συνθήκες εκείνων των αιώνων λοιπόν δηλώνει ότι «επιστρέφει» η αίρεση των παλαιοχριστιανών της Κορινθίας – η οποία αποστρέφεται την επιστημονική πρόοδο και την τεχνολογία (κάτι που σε καμία περίπτωση όμως δεν συνέβαινε στο Βυζάντιο). Για αυτό και θα λέγαμε περισσότερο θυμίζουν τους Άμις, όπως και οι ίδιοι παραδέχονται.

Τι είναι και πώς ζουν οι Άμις

Οι Άμις είναι τα μέλη μιας χριστιανικής ομολογίας της αναβαπτιστικής προτεσταντικής παράδοσης, που εμφανίστηκε τον 17ο αιώνα στην Ελβετία και στη Γερμανία. H Eκκλησία των Άμις ιδρύθηκε ουσιαστικά μετά το σχίσμα με τους Αναβαπτιστές με ηγέτη τον Γιάκομπ Άμαν. Μετανάστευσαν κατά τον 18ο αιώνα στην Αμερική και κυρίως στην Πενσυλβάνια, όπου ήταν σεβαστή από νωρίς η ανεξιθρησκία. Στις κοινότητές τους έως και σήμερα συνεχίζουν να χρησιμοποιούν μία ιδιαίτερη διάλεκτο γερμανικών. Δεν έρχονται σε συναστραφή με ανθρώπους εκτός κοινότητας.

 Είναι υπερσυντηρητικοί Χριστιανοί, απρόθυμοι να υιοθετήσουν τις ανέσεις της σύγχρονης τεχνολογίας, ζουν σε κοινόβια, καλλιεργούν μόνοι τους την τροφή τους και ράβουν μόνοι τα ρούχα τους, που παραπέμπουν σε παλαιότερες εποχές. Για την ένδυση, την υπόδηση, το κούρεμα, το χτένισμα και γενικότερα ό,τι έχει να κάνει με την εμφάνιση ακολουθούνται συγκεκριμένοι κανόνες από άνδρες, γυναίκες και παιδιά και κανείς δεν έχει την επιλογή να διαφοροποιηθεί. Όλες οι δράσεις της καθημερινότητας – ακόμη και το πώς και πόσο θα κοιμούνται – ορίζονται από τους κανόνες της εκκλησίας.

 Οι Άμις μαθαίνουν να απορρίπτουν το Hochmut (αλαζονεία, υπεροψία”) και να ακολουθούν το Demut (“ταπεινοφροσύνη”). Ουσιαστικά απαγορεύεται να έχουν δική τους βούλυση. Πρέπει να υποταχθούν στο θέλημα τού Θεού.

Η υποταγή στο θέλημα του Θεού και ο αντιατομικισμός των Αμίς είναι ο λόγος για τον οποίο απορρίπτουν τεχνολογίες που θα διευκόλυναν την ατομική εργασία και την απεξάρτηση του ατόμου από την κοινότητα.

Ο γάμος είναι δυνατός μόνο μεταξύ μελών της εκκλησίας των Άμις, για αυτό και καταγράφονται υψηλά ποσοστά ενδογαμίας, γενετικών διαταραχών και βρεφικής θνησιμότητας.

Η κοσμική γνώση και φιλοσοφία ως υπηρέτριες της Θεολογίας

 

Ο Τερτυλλιανός, που έζησε κι αυτός γύρω στο 200 μ.Χ., εκφράζει μια τελείως διαφορετική θεολογία απ' τους Κλήμη και Ωριγένη. Αυτός ακολουθεί περισσότερο τη θεολογία του Παύλου. Κατ' αρχήν αναγνωρίζει πως η κοσμική γνώση και η φιλοσοφία κατέχουν "ίχνη αλήθειας" και προσφέρουν μια "σκιώδη γνώση" του Θεού. Αλλά προτάσσει την πίστη και τη θεία αποκάλυψη και απορρίπτει κάθε εξορθολογισμό και "εξελληνισμό" του χριστιανικού δόγματος. 

Σταδιακά φτάνει στο σημείο να απορρίπτει τελείως τη φιλοσοφία ως άχρηστη και επικίνδυνη για τη θεία αποκάλυψη και πηγή κάθε αιρέσεως. Σε βάθος χρόνου οι θέσεις του Τερτυλλιανού κυριαρχούν στην Ανατολή, στον λεγόμενο θεολογικό στοχασμό των ασκητών της ερήμου. Η αντίθετη άποψη, του εξορθολογισμού και εξελληνισμού, επικρατεί στη Δύση και η μεταξύ τους σύγκρουση εκδηλώνεται συνοπτικά στη διαμάχη μεταξύ Γρηγορίου Παλάμά και Βαρλαάμ. 

Οι Οικουμενικές Σύνοδοι με το δογματικό τους έργο κράτησαν μια ισορροπημένη στάση. Αποδέχθηκαν την κοσμική γνώση και φιλοσοφία ως "θεραπενίδες", δηλαδή υπηρέτριες της θεολογίας. Και τις χρησιμοποίησαν τόσο για τη διατύπωση του χριαστινικού δόγματος όσο και για την αντιμετώπιση των αντίθετων θεολογικών θέσεων και αιρέσεων.

Η περίπτωση του Ιερού Αυγουστίνου

 

Ο Ιερός Αυγουστίνος αποτελεί από μόνος του μια ολόκληρη θεολογική κατηγορία. Προσδιόρισε τη δυτική θεολογική σκέψη πολύ περισσότερο απ' ό,τι ο Ωριγένης την ανατολική.

Ο Αυγουστίνος πέρασε από πολλά πνευματικά στάδια. Αρχικά θα λέγαμε πως ξεκίνησε ως Σκεπτικιστής. Στη συνέχεια στράφηκε με πάθος στη Φιλοσοφία και κυρίως στα έργα του Κικέρωνα. Τον συγκινούσε ιδιαίτερα η τάση του να επιλέγει απ' τα διάφορα φιλοσοφικά ρεύματα τα στοιχεία εκείνα που θεωρούσε εκλεκτότερα. Αλλά εγκατέλειψε και τη φιλοσοφία καθώς δεν έβρισκε σε αυτή το όνομα του Ιησού Χριστού με το οποίο τον είχε γαλουχήσει η μητέρα του.

Αρχικά απογοητεύτηκε απ' την απλοϊκότητα της Αγίας Γραφής και έτσι στράφηκε προς τους Μανιχαίους, οι οποίοι ως "γνωστικοί" υπόσχονταν την ανεύρεση της αλήθειας δια της "γνώσεως" κι όχι δια της πίστεως. 

Στους Μανιχαίους βρήκε απάντηση και στο πρόβλημα του καλού και κακού που τόσο τον απασχολούσε. Η προέλευση του Κακού από μια μεταφυσική αρχή του Σκότους, που ουσιαστικά απάλλασσε το άτομο από την ενοχή, κάπου τον ανακούφιζε. 

Εννέα χρόνια αργότερα εγκατέλειψε τον μανιχαϊσμό και κατέφυγε στον Νεοπλατωνισμό. Πλέον γι' αυτόν ο Θεός δεν είναι ένα υλικό-αισθητό φως αλλά φύση πνευματική. Έτσι βαδίζει προς την πλήρη "εξαϋλωση" της Αγίας Γραφής και δια του υλικού γραμματος αναζητά το κρυμμένο πνεύμα της. Με άλλα λόγια αποδέχεται την αλληγορική ερμηνεία που αναζητά μέσα από τις απλοϊκές διατυπώσεις και περιγραφές τα βαθύτερα νοήματα.

Παρά την εξέλιξη της σκέψης του, ο Αυγουστίνος δεν μπόρεσε ποτέ να απαλλαγεί απ' τη νεοπλατωνική επιρροή. Συνοπτικά οι σχετικές επιδράσεις στη σκέψη του μπορούν να εντοπιστούν στα εξής σημεία:

- Απορρίπτει τον "έξω" και "αισθητό" κόσμο. Για την προσέγγιση του Θεού επιλέγει τον "εσωτερικό δρόμο". "Μη βαδίζεις προς τα εκτός. Στρέψου προς τα μέσα σου. Εκεί θα βρεις την Αλήθεια".

-  Ο Θεός εκλαμβάνεται κυρίως ως Εν και Μονάδα. Η τριαδικότητα περνάει σε δεύτερη μοίρα, όπως και η νεοπλατωνική "τριας".

-  Διαχωρίζει σαφώς την ψυχή απ' το σώμα, θεωρώντας πως μόνο η Ψυχή είναι ο "καθαυτόν άνθρωπος", ενώ το Σώμα είναι απλό όργανό της.

- Εξαίρει υπερβολικά το υπερβατικόν του Θεού, με συνέπεια να εισάγει ως οδό θεογνωσίας τη λεγόμενη αποφατική ή αρνητική θεολογία, η οποία δίνει έμφαση στο τι δεν είναι ο Θεός κι όχι στο τι είναι.

Αν είναι να σωθούμε όλοι, τότε... "ας τα κάνουμε όλα πουτάνα"!

 

Μια ιδιόμορφη περίπτωση "γνωστικού" θεολόγου ήταν και ο Ωριγένης. Ο μεγαλύτερος ίσως δογματικός θεολόγος της Ανατολής, έστω κι αν εκ των υστέρων κάποιες από τις απόψεις του καταδικάστηκαν από την επίσημη Εκκλησία ως "αιρετικές".

Ο Ωριγένης δεν έδειχνε διάθεση να υπακούει τυφλά στα κελεύσματα της τότε εκκλησιαστικής ηγεσίας. Και οδηγήθηκε σε κάποιες υπερβολές, όπως αυτοευνουχισμός και ενθάρυνση μαρτυρίου.

Όμως η πλέον αμφιλεγόμενη θεωρία του ήταν αυτή της "αποκατάστασης των πάντων". 

Μη μπορώντας να αποδεχθεί την αιώνια κόλαση των αμαρτωλών και θέλοντας να παρουσιάσει ένα λιγότερο σκληρό πρόσωπο του Θεού, υποστήριξε πως υπάρχει ένα συγκεκριμένο "θείο σχέδιο" που αποβλέπει, μέσω της προσωρινής τιμωρίας, στην τελική συγχώρεση όλων των αμαρτωλών, ακόμα και των δαιμόνων. 

Με τον τρόπο αυτό τα πάντα θα αποκατασταθούν, δηλαδή θα επανέλθουν στην αρχική άγια κατάσταση, όπως ακριβώς βγήκαν από τα χέρια του Δημιουργού ("αρχαίον κάλος").

Κατά τον Ωρισγένη "ο Θεός αγάπη εστίν και πάντας ανθρώπους θέλει σωθήναι". Άρα κάποια στιγμή θα σώσει τα πάντα και τους πάντες!

Η Εκκλησία καταδίκασε τη συγκεκριμένη θέση όχι τόσο γιατί ήταν αντίθετη στο πνεύμα του Ευαγγελίου, όσο γιατί, κατά τη γνώμη της, περνούσε "λάθος μήνυμα στους ανθρώπους". 

Αν οι απλοϊκοί πιστοί δεχθούν πως κάποια στιγμή θα σωθούν, ποιος ο λόγος να συνεχίσουν να είναι πιστά μέλη της Εκκλησίας και γιατί να υφίστανται εκουσίως τόσες στερήσεις και απαγορεύσεις; Θα τα έκαναν... όλα πουτάνα... και απλά θα περίμεναν την αποκατάσταση των πάντων!

Πάντως με τον Ωριγένη συμφωνεί και ο Ντοστογιέφσκι που έγραψε πως "δεν υπάρχει αμαρτία μεγαλύτερη από την αγάπη του Θεού"...

Καταδικάζει τον πλούτο ο Χριστιανισμός; (ΚΗ' - Μαραντόνα ο Κλήμης!)

 

Έχουμε ήδη κάνει μια μικρή αναφορά στο έργο "Τις ο σωζόμενος πλούσιος;" που έγραψε ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, που καταγόταν από την Αθήνα.

Το έργο γράφτηκε περίπου στα 200 μ.Χ., δηλαδή σε μια εποχή που ο Χριστιανισμός είχε χάσει τον αρχικό του ριζοσπαστισμό και επιχειρούσε να διεισδύσει στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα και στα κέντρα εξουσίας της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Πολλοί πλούσιοι, και κυρίως χήρες πλουσίων, έδειχναν ενδιαφέρον για την αυστηρή ηθική της νέας θρησκείας. Η παρακμή της ρωμαϊκής αριστοκρατίας τους αηδίαζε και αναζητούσαν κάτι πνευματικότερο. 

Υπήρχαν όμως κάποια σοβαρά εμπόδια. Κατ' αρχήν ο Ιησούς είχε καταδικαστεί από τις επίσημες ρωμαϊκές αρχές σε σταυρικό θάνατο ως επαναστάτης. Αυτό οι χριστιανοί προσπάθησαν να το ξεπεράσουν ρίχνοντας την ευθύνη στους Ιουδαίους. Έτσι προέκυψε ο μύθος πως "οι Εβραίοι σταύρωσαν τον Χριστό". Οπότε οι Ρωμαίοι απαλλάσσονταν της ευθύνης και οι χριστιανοί πέταγαν από πάνω τους τη ρετσινιά του "αντιρωμαίου"!

Το δεύτερο μεγάλο εμπόδιο ήταν οι κοινωνικο-οικονομικές πεποιθήσεις του χριστιανικού κινήματος. Όλα εξέπεμπαν μια αντιπλουτοκρατική τάση και νοοτροπία. Πώς λοιπόν οι πλούσιοι θα εντάσσονταν σε μια κοινότητα που τους θεωρεί εκ των προτέρων "αμαρτωλούς" και κηρύσσει πως οι πόρτες του παραδείσου είναι κλειστές σε κάθε πλούσιο;

Έρχεται λοιπόν ο Κλήμης να θολώσει τα νερά και να ρίξει ισχυρές γέφυρες στους πλούσιους της Αλεξάνδρειας, διευκολύνοντας στην ένυαξή τους στη χριστιανική κοινότητα, που θα σήμαινε και την κατάθεση μεγάλων χρηματικών ποσών στο ταμείο. 

Γιατί κακά τα ψέματα. Ο σκοπός δεν ήταν να σωθεί η ψυχή των πλούσιων, αλλά να γεμίσουν τα παγκάρια της εκκλησίας με τα λεφτάκια τους...

Τι κάνει λοιπόν ο Κλήμης; Ντρίπλα δια της ερμηνείας! Ισχυρίζεται πως ο λόγος των Γραφών είναι αλληγορικός. Πως ο Ιησούς, καλώντας τους πλούσιους να μοιράσουν την περιουσία τους και να τον ακολουθήσουν, δεν ακριβολογούσε. Τους καλούσε όχι να απαλλαγούν από τα πλούτη και τα αγαθά τους αλλά (μεταφορικά) από τα πάθη της φιλοχρηματίας και της πλεονεξίας. 

Αθάνατη χριστιανική θεολογία! Όλα τα σφάζεις και όλα τα μαχαιρώνεις...

Πίστη ή "γνώση";

 

Σε προηγούμενες αναρτήσεις κάναμε κάποιες σύντομες αναφορές στον Γνωστικισμό και στον μεγάλο χριστιανό φιλόσοφο Κλήμη Αλαξανδρέα. Σήμερα θα μιλήσουμε λίγο αναλυτικότερα.

Ο Κλήμης τήρησε διαλλακτική στάση έναντι του Γνωστικισμού. Υποστήριζε, κατ' αρχήν, πως μόνο η πίστη σώζει. Και πως ο Χριστιανισμός σεν είναι ένα "φιλοσοφικό σύστημα" ή "σχολή καθαρών, εκλεκτών, γνωστικών, μυούμενων σε κάποια απόκρυφη διδασκαλία". 

Ο Χριστιανισμός ήταν παπανθρώπινο ευαγγέλιο που αποβλέπει στη σωτηρία των πάντων. Η "γνώση" ήταν μεν προσόν των "τελείων", όμως η πίστη είναι κτήμα όλων κι όχι αποκλειστικά των σοφών.

Αλλά ο Κλήμης δεν απολυτοποιεί την πίστη. Ούτε και απορρίπτει τη "γνώση". Θεωρεί τη "γνώση" ως ολοκλήρωση της πίστεως. Η πίστη υποβιβάζεται ως προστάδιο της γνώσης. Όλοι ξεκινούν από την πίστη αλλά οφείλουν να εξελιχθούν και μέσω της "γνώσεως" να οδηγηθούν στην τελειότητα. Ο "γνωστικός" υπερέχει του απλού πιστού. Η "γνώση" είναι ανώτερη της πίστεως.

Σχετική με το θέμα μας είναι και η λεγόμενη "αλληγορική μέθοδος" ερμηνείας των Γραφών. Μέσω αυτής ο Χριστιανισμός διακρίνεται σε δύο κατηγορίες. 

Στην πρώτη ανήκουν οι αδαείς, αμαθείς, απλοϊκοί πιστοί. Αυτοί ζουν σε πνευματικά νηπιακή ηλικία. Και η πίστη είναι το γάλα που πρέπει να λάβουν για να επιβιώσουν. Οι Θείες Αλήθειες τους προσφέρονται με σύμβολα και εικόνες, αφού ακόμα δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τα βαθύτερα νοήματα. 

Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν όσοι έχουν προοδεύσει πνευματικά. Όσοι κατόρθωσαν δια του γράμματος και των συμβόλων να διεισδύσουν στα βαθύτερα νοήματα, να τα κατανοήσουν και να τα αφομειώσουν. Αυτή είναι η τάξη των τέλειων και εκλεκτών.

Θρησκεία και επιστήμη (ΙΓ') - Λαός και ... Κολωνάκι!

 

Η πρώτη μεγάλη κρίση που αντιμετώπισε ο Χριστινισμός εξ αιτίας των επαφών του με τη φιλοσοφία ήταν ο Γνωστικισμός. Το κίνημα αυτό έδωσε τη δική του απάντηση στο πρόβλημα της σχέσεως μεταξύ Θείας Αποκάλυψης και ανθρώπινης λογικής. Για τη σωτηρία του ανθρώπου δίνεται έμφαση όχι στην πίστη, στα έργα ή στο δόγμα αλλά στη "γνώση" κάποιων βαθύτερων και απόκρυφων αρχών που δεν είναι προσιτές στον οποιονδήποτε.

Οι Γνωστικοί επηρέαστηκαν πολύ από διάφορα φιλοσοφικά ρεύματα καθώς και την ανατολίτικη "δυαρχία", την αιώνια σύγκρουση του "καλού" και "κακού", που είναι αυτοτελείς οντότητες. 

Οι Γνωστικοί επιχείρησαν να δημιουργήσουν μια θρησκεία που δεν δίνει έμφαση στην ποσότητα αλλά στην "ποιότητα". Θέλουν να γίνουν η θρησκεία των εκλεκτών, καθαρών, μυημένων. Σε αυτούς μόνο αποκαλύπτεται ο Θεός. Στον πολύ λαό πετάνε κάποια "ξεροκόμματα" για να κατευνάσουν την πνευματική του πείνα. 

Αν επικρατούσαν οι Γνωστικοί, τώρα θα μιλούσαμε για έναν εντελώς άλλον Χριστιανισμό...

Θρησκεία και επιστήμη (ΙΑ') - Μεγάλη απάτη ο ... "σπερματικός λόγος"!

 

Στα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού, ο όρος "φιλοσοφία" περιλάμβανε όλες τις ανθρώπινες γνώσεις και επιστήμες. 

Φυσικό ήταν να αντιδράσσουν οι τότε φιλόσοφοι μόλις κατάλαβαν πως οι Χριστιανοί είχαν σκοπό να τους υποβιβάσουν σε "υποσημείωση" της θεολογίας τους. Και κάπως έτσι άρχισε μια σφοδρή διαμάχη μεταξύ τους.

Οι μεν φιλόσοφοι εμφάνιζαν τους Χριστιανούς ως "παράλογους και αμαθείς", οι δε χριστιανοί προσπαθούσαν να αποδείξουν πως η φιλοσοφία είναι γεμάτη αντιφάσεις και ηθικές παρεκκλίσεις.

Στα πλαίσια αυτά κάποιοι ευφυείς και μορφωμένοι χριστιανοί επεχείρησαν ένα παράτολμο αλλά και αποτελεσματικό ελιγμό: Δημιούργησαν το ιδεολόγημα του "σπερματικού λόγου". Με απλά λόγια προσπάθησαν να λαφυραγωγήσουν ό,τι θετικό είχε ως τότε να παρουσιάσει η φιλοσοφία με το επιχείρημα πως στην πραγματικότητα ήταν "χριστιανικό", που ο Θεός αποφάσισε να το αποκαλύψει πρόωρα για να προετοιμάσει τον κόσμο να δεχτεί τη θεία αποκάλυψη!

Είναι ένα "λογικό άλμα", για να μην πω και "τρελό"! Είναι σα να έρχομαι σπίτι σου, να σου κλέβω τα έπιπλα και να σου λέω "ήταν ανέκαθεν δικά μου, αλλά στα χάρισε ο Θεός για να τα φροντίζεις μέχρι να έλθω να τα παραλάβω"...