Καταδικάζει τον πλούτο ο Χριστιανισμός; (ΚΖ' - Γιατί πάντα αποτυγχάνει κάθε απόπειρα κοινοκτημοσύνης;)

 

Σε προηγούμενη ανάρτηση αναφερθήκαμε στο ριζοσπαστικό "κοινωνικό πείραμα" της κοινοκτημοσύνης που εφάρμοσε η πρώτη χριστιανική κοινότητα των Ιεροσολύμων. 

Βέβαια, δεν μπορεί να είμαστε σίγουροι για την ιστορικότητα αυτού του "πειράματος". Οι πληροφορίες που αντλούμε είναι ελάχιστες και ασαφείς (μόνο 82 λέξεις στις Πράξεις Αποστόλων) και δεν μπορούμε να τις διασταυρώσουμε με κάποια άλλη ανεξάρτητη ιστορική πηγή. Άρα μπορεί να είναι και μούφα...

Το πόσο κράτησε αυτό το "πείραμα" επίσης το αγνοούμε. Λογικά θα πρέπει να σταμάτησε το πολύ μετά από ελάχιστα, τρία έως πέντε, χρόνια. 

Αιτίες υπήρξαν πολλές. Κατ' αρχήν εξωτερικές. Οι χριστιανοί της Ιερουσαλήμ στοχοποιήθηκαν και διώχθηκαν από την επίσημη εβραϊκή κοινότητα. Οι επικεφαλείς Απόστολοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Παλαιστίνη προκειμένου να διαδόσουν την πίστη τους. Και, φυσικά, οι γενικότερες κοινονικο-οικονομικές συνθήκες δεν ήταν ώριμες για ένα τέτοιο εγχείρημα. 

Τα σημαντικότερα όμως αίτια ήταν, κατά τη γνώμη μας, εσωτερικά. Την εποχή εκείνη υπήρχε μεγάλη φτώχεια και εξαθλείωση στην Παλαιστίνη. Φανταστείτε τι έγινε όταν διαδόθηκε πως υπάρχει μια "ομάδα" που μοιράζει δωρεάν τροφή, ενδύματα και περίθαλψη στα μέλη της. Που όλα είναι κοινά σε όλους. Χιλιάδες θα πρέπει να ήταν οι "προσερχόμενοι". Ποιος μπορούσε να καλύψει μια τέτοια τεράστια δαπάνη; Φυσικά υπήρχαν και αρκετοί πλούσιοι που τον πρώτο καιρό ήταν πρόθυμοι να διαθέσουν μέρος της περιουσίας τους "υπέρ των αδύναμων αδελφών". Όμως κι αυτοί πλούσιοι ήταν κι όχι ανόητοι. Δεν το έκαναν για την ψυχή της μάνας τους. Είχαν πιστέψει πως η συντέλεια του κόσμου είναι υπόθεση ολίγων ημερών και έτρεχαν να πιάσουν στασίδι στην πρώτη σειρά της Βασιλείας των Ουρανών. Όσο όμως έβλεπαν να περνάει ο καιρός, η συντέλεια να μην έρχεται και η περιουσία τους να σπαταλιέται άσκοπα για να γλεντοκοπάει το κάθε καρυδιάς καρύδι... έκλεισαν τη στρόφιγγα των επιχορηγήσεων και έτσι ... πάπαλα η κοινοκτημοσύνη!

Πρέπει η αποτυχία αυτού του αρχικού "πειράματος" να ήταν τόσο παταγώδης και να σημάδεψε τόσο αρνητικά την πρώτη χριστιανική κοινότητα, που κανείς στη συνέχεια δεν τόλμησε να το εφαρμόσει σε κανένα άλλο σημείο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας...

Υπαρξιακή ερμηνεία των Γραφών και των δογμάτων

 

Η αλληγορική ερμηνεία της Αλεξανδρινής Σχολής επανήλθε στο θεολογικό προσκήνιο με την μορφή της "υπαρξιακής ερμηνείας". 

Η τελευταία, για να το πούμε με απλά λόγια, λέει τα εξής: Δεν με νοιάζουν τα ιστορικά γεγονότα της Βίβλου. Αδιαφορώ αν όντως έγινε η ενανθρώπιση, η σταύρωση, η ανάσταση κ.λπ. Με νοιάζουν μόνο τα εκπεμπόμενα μηνύματα αυτών των γεγονότων ή μύθων. Ενδιαφέρομαι για το νόημα που ενδεχομένως δίνουν στην ύπαρξή μου (γι' αυτό ονομάζεται και "υπαρξιακή ερμηνεία").

Με τον τρόπο αυτόν ερμηνεύονται και τα δόγματα της Εκκλησίας. Αναζητούμε το βαθύτερο υπαρξιακό τους νόημα. 

Π.χ. αδιαφορώ αν όντως ο θεός είναι τριαδικός. Με ενδιαφέρει όμως υπαρξιακά το μήνυμα της τριαδικότητας που ίσως δίνει ένα πρότυπο κοινωνίας όπου τα μέλη της, χωρίς να χάνουν την ατομικότητά τους, μπορούν να συμβιώσουν σε καθεστώς απόλυτης συμφωνίας, παρέχοντας το πρότυπο της απόλυτης και ανιδιοτελούς αγάπης.

Ένα ακόμα παράδειγμα αποτελεί η ερμηνεία του δόγματος της Χαλκηδόνας. Το κτιστό και το άκτιστο, το θείο και το ανθρώπινο ενώνονται αδιαιρέτως και ασυγχύτως. Σκασίλας μεγάλη για το δόγμα αυτό καθαυτό. 

Όταν όμως ερμηνεύσουμε το "αδιαιρέτως" ως "αγάπη" και το "ασυγχύτως" ως διατήρηση της μοναδικότητας και της ελευθερίας μας παρά την κοινωνική συνύπαρξη, τότε το δόγμα αποκτά άλλη διάσταση. Απαντά σε βασικά υπαρξιακά μας ζητήματα...

Καταδικάζει τον πλούτο ο Χριστιανισμός; (ΚΣΤ' - Όλα είναι δούναι και λαβείν τελικά;)

 

Σε γενικές γραμμές κανείς δεν αμφισβητεί πως ο Χριστιανισμός είναι αντίθετος στην εγωκεντρική χρήση των βιοτικών αγαθών και υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης. 

Όμως τι γίνεται αν θελήσουμε αυτό το θεωρητικό κατασκεύασμα να το εφαρμόσουμε στην πράξη; Ας δούμε τι πληροφορίες μας δίνει η Καινή Διαθήκη, που δυστυχώς είναι και λίγες και αρκετά αόριστες.

Η στενή ομάδα του Ιησού (αυτός και οι 12 μαθητές του) διέθεταν ένα κοινό ταμείο, που γέμιζε με εθελοντικές εισφορές οπαδών, και από το οποίο καλύπτονταν τόσο οι βιωτικές ανάγκες της αδελφότητας όσο και οι ιεραποστολικές της ανάγκες. 

Είναι προφανές πως σε αυτόν τον μικρό και κλειστό πυρήνα επικρατούσε κοινοκτημοσύνη. Αλλά πόσο ρεαλιστικό είναι να πούμε πως κάτι τέτοιο μπορεί να εφαρμοστεί και σε μια ευρύτερη κοινωνία εκατοντάδων χιλιάδων ή και εκατομμυρίων ανθρώπων;

Για το καθεστώς της πρώτης χριστιανικής κοινότητας των Ιεροσολύμων οι Πράξεις αφιερώνουν όλες κι όλες 82 λέξεις. Εύλογα υποψιαζόμαστε πως η αρχική αναφορά ήταν λεπτομερέστερη αλλά για λόγους σκοπιμότητας έπεσε κοπτοραπτική...

Σύμφωνα με τις υπάρχουσες πληροφορίες, στην πρώτη χριστιανική κοινότητα κανένα μέλος της δεν έλεγε πως κάποιο απ' τα υπάρχοντά του είναι αποκλειστικά δικό του, αλλά τα πάντα ήταν κοινά σε όλους. Μεταξύ τους δεν υπήρχε κανένας φτωχότερος των άλλων. Κι όσοι είχαν κάποια κινητή ή ακίνητη περιουσία την πωλούσαν και παρέδιδαν το τίμημα στους διαχειριστές Αποστόλους. Οι οποίοι τα μοίραζαν ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός.

Η παραπάνω περιγραφή είναι πολύ ιδανική για να είναι αληθινή. Υποτίθεται πως η πώληση και η κατάθεση του τιμήματος ήταν εθελοντική. Αλλά η περίπτωση του Ανανία και της Σαπφείρας δημιουργεί εύλογες αμφιβολίες.

Σίγουρα η κοινοκτημοσύνη των πρώτων χριστιανών είχε ροζοσπαστικό χαρακτήρα. Αλλά δεν ήταν και τόσο πρωτοπόρα. Κάτι ανάλογο συνέβαινε στις κοινότητες των Πυθαγορείων, των Επικούρειων, των Εσσαίων κ.λπ.

Οι Χριστιανοί υποστηρίζουν πως αυτή η κοινοκτημοσύνη ήταν έμπρακτη εφαρμογή των αρχών της θρησκείας τους. Αλλά μάλλον ωραιοποιούν την κατάσταση. 

Η ιδέα της επικείμενης συντέλειας του κόσμου και η Θεία Κρίση που θα ακολουθούσε δημιουργούσε ένα συναίσθημα ομαδικού ενθουσιασμού. Πρόκειται για ένα κλασικό φαινόμενο των θρησκευτικών σεχτών, απ' το οποίο πηγάζουν συγκεκριμένες συμπεριφορές όπως αυστηρότητα ηθών, ηρωικές εκδηλώσεις αγάπης, περιφρόνηση μαρτυρικού θανάτου, αδιαφορία για περιουσιακά αγαθά κ.λπ. 

Για να το πούμε με απλά λόγια, η "συναλλαγή" ήταν ξεκάθαρη: Εσείς μας δίνετε όλη σας την περιουσία κι εμείς σας εξασφαλίζουμε πρώτο τραπέζι στην πίστα του Παραδείσου...