Παρασκευή 31 Αυγούστου 2012

Σχόλια στο βιβλίο "Σοκ και Δέος" του Αρσένιου Μέσκου

Μια κι αρχίσαμε τις βιβλιοκρισίες, ας γράψουμε δυο λόγια και για το παραπάνω βιβλίο που έγραψε ένας πρώην ιερέας.
Στο εορτολόγιο της Εκκλησίας μας περιλαμβάνεται κι ο επίσκοπος Κορδούης (Κόρδοβας Ισπανίας) Όσιος.
Ο Επίσκοπος αυτός έζησε την εποχή που η αρει
ανική αίρεση κορυφώθηκε.
Ο ίδιος ήταν προσωπικός σύμβουλος του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου (του "Μεγάλου") και αυτός ουσιαστικά υπεδείκνυε τη μετριοπαθή στάση του αυτοκράτορα.
Ο Κωνσταντίνος ήθελε να θεμελιώσει την ενότητα του κράτους του στο τρίπτυχο "μία νομοθεσία, μία γλώσσα, μία θρησκεία".
Ο διχασμός της χριστιανικής εκκλησίας έθετε σε κίνδυνο την προσπάθειά του αυτή. Γι' αυτό και προσπάθησε να συμβιβάσει τις συγκρουόμενες παρατάξεις.
Ο ίδιος ήταν ένας αμόρφωτος στρατιωτικός, δεν γνώριζε την ελληνική γλώσσα και, φυσικά, είχε μαύρα μεσάνυχτα από τη "λεπτή" θεολογική ορολογία.
Ο Όσιος Κορδούης, όμως, ήταν βαθύς γνώστης και της ορολογίας και του εκκλησιαστικού παρασκηνίου.
Κι διατυπώνει τη γνώμη του για τον χαρακτήρα των "αρειανικών αιρέσιων" σε μια επιστολή που ο ίδιος συνέταξε αλλά υπέγραψε ο Κωνσταντίνος.
Στην επιστολή αυτή, που στάλθηκε στις αντιμαχόμενες εκκλησιαστικές παρατάξεις, αφού τις καλούσε "να τα βρουν", χαρακτήριζε την ουσία των διαφορών τους ως "παιδιαρίσματα".
Κι ερχόμαστε στην περίπτωση του Αρσένιου Μέσκου, ενός πρώην ιερέα της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, που αρνείται την τριαδικότητα του Θεού.
Μέχρι τον 4ο αιώνα ήταν αρκετά διαδεδομένη στους Χριστιανούς η αμφιβολία για τη θεότητα του Υιού και Λόγου του Θεού, όπως άλλωστε και του Αγίου Πνεύματος.
Η παράλληλη ύπαρξη απόψεων όλων των αποχρώσεων δεν έβλαψε την ενότητα της Εκκλησίας, μέχρι που αυτή μετατράπηκε σε "πολιτικό εργαλείο" και ενεπλάκη σε κοσμικές-εξουσιαστικές αντιπαραθέσεις, σε ανταγωνισμούς των 4 κέντρων εξουσίας της αυτοκρατορίας (Ρώμη-Νέα Ρώμη-Αλεξάνδρεια-Αντιόχεια) κλπ.
Προσωπική μου άποψη είναι να επιστρέψουμε στην εδραιωμένη πολυμορφία του αρχέγονου χριστιανισμού.
Άλλωστε, τόσο το τριαδολογικό όσο και τα υπόλοιπα δόγματα της Εκκλησίας "μπάζουν" από παντού...

Τετάρτη 29 Αυγούστου 2012

Σχόλια στο βιβλίο του Χρήστου Γιανναρά "Αλήθεια και ενότητα της Εκκλησίας" (Β΄)

Αρχίζω με μια σύντομη αναφορά στη γλώσσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας, τόσο στα βιβλία του όσο και προφορικά. 
Αν και ζούμε στη χώρα που οι πραγματικά σοφοί (κι όχι απλά "φιλόσοφοι") πρόγονοί μας έλεγαν "σοφόν το σαφές", ο Γιανναράς επιλέγει μια γλώσσα "τεχνική", "επαγγελματική", "ξύλινη", φιλοσοφικο-θεολογική, θα μπορούσες να την πεις και "κουλτουριάρικη", πολλές φορές δυσνόητη, ίσως και ακατανόητη!

Αν το κάνει για να εντυπωσιάσει ... απλά αποδεικνύεται "μικρός".
Πάμε παρακάτω.

Αν και ο συγγραφέας στηλιτεύει πολλές απ' της "αστοχίες" της ανατολικής ορθόδοξης εκκλησίας, εντούτοις δεν ξεφεύγει απ' την κρατούσα αντίληψη του "θρησκευτικού πατριωτισμού".
Όλο το βιβλίο και η σκέψη του δεν απομακρύνεται από το πνεύμα "εμείς έχουμε την αλήθεια, οι άλλοι την αίρεση".
Τη στάση αυτή την αποκάλεσα "θρησκευτικό πατριωτισμό", αλλά έχει και έντονα στοιχεία "θρησκευτικής αλαζονείας και ναρκισσισμού".
Ο Γιανναράς μάς εξηγεί γιατί είναι αιρετικοί ο Άρειος, ο Νεστόριος, οι ρωμαιοκαθολικοί, οι προτεστάντες κλπ, χωρίς να διακρίνει τίποτα το "αιρετικό" στην εκκλησία που ανήκει.
Τον ενοχλεί, π.χ., που οι Εικονομάχοι "απολυτοποίησαν τη φύση σαν αυτόνομη οντική πραγματικότητα".
Αλλά δεν μας λέει και για κάποιες άλλου είδους "απολυτοποιήσεις" και "λατρείες" όπως των λειψάνων, των σανίδων, των τάφων, των αγίων, της "παράδοσης", των λατρευτικών τύπων...
Και κλείνω προσωρινά με έναν ευρύτερο προβληματισμό.
Που αφορά τη σχέση δόγματος και ζωής.
Αλήθεια, πόσο επηρεάζει το δόγμα τον καθημερινό βίο;
Πόση σημασία μπορεί να έχει για τη συμπεριφορά και τη στάση μου, ας πούμε, το φιλιόκβε, το ομοούσιο κλπ;
Προσωπική μου άποψη: η διαμόρφωση δογμάτων οδηγεί αναπόφευκτα σε "ιδεολογικοποίηση" της Εκκλησίας.
Περιχαρακώνει τη σκέψη, περιστέλλει την ελευθερία, περιορίζει τους δρόμους που οδηγούν στο Θεό.
Τα δόγματα μπορούν να έχουν μόνο ηθικοπλαστικό χαρακτήρα.
Παραδείγματα:
α) η τριαδικότητα του Θεού μάς δίνει το πρότυπο της ιδανικής συμβίωσης διαφορετικών προσώπων.
β) η ενανθρώπηση του Θεού, που "κρύβει" τη θεότητα και απεκδύεται της θείας δόξης, μας διδάσκει την ταπείνωση και υπακοή...

Παρασκευή 24 Αυγούστου 2012

Σχόλια στο βιβλίο του Χρήστου Γιανναρά "Αλήθεια και ενότητα της Εκκλησίας" (Α΄)

Το βιβλίο είναι παλιό, αλλά είναι διαχρονικό κι εμείς τώρα το διαβάσαμε, οπότε αξίζει να κάνουμε έναν σύντομο σχολιασμό.
Κατ' αρχήν συμφωνούμε με τον συγγραφέα σε μερικά βασικά: 
α) η φιλοσοφία και η θεολογία ασχολούνται με τα ουσιώδη της ζωής, 
β) σημασία δεν έχει τόσο η ενότητα των εκκλησιών όσο η ενότητα της εκκλησία και 
γ) "Εκκλησία" δεν είναι ιδεολογία ή θεσμός αλλά αγαπητική κοινωνία προσώπων. 
Κι ερχόμαστε στο "καυτό" θέμα "Αλήθεια και ενότητα της εκκλησίας". 
Επαναφέρω το κρίσιμο ερώτημα που έκανε κι ο Πιλάτος στον Ιησού, χωρίς να πάρει απάντηση: "Και ποια είναι η αλήθεια;". 
Εδώ ο Γιανναράς δεν πρωτοτυπεί αλλά ακολουθεί τον παραδοσιακό τρόπο σκέψης που, όμως, "μπάζει" από παντού! 
Και γράφει πως την "αλήθεια" οριοθετούν οι αποφάσεις των επτά Οικουμενικών Συνόδων. 
Αλλά με ποιο κριτήριο αναγνωρίζεται μια σύνοδος ως "οικουμενική"; 
Ο συγγραφέας, καλός γνώστης και της εκκλησιαστικής ιστορίας, σπεύδει να διευκρινίσει πως το κριτήριο δεν είναι ούτε ποσοτικό (πόσοι, δηλαδή, επίσκοποι συμμετείχαν σε μια Σύνοδο) ούτε έχει σχέση με τυχόν αυτοπροσδιορισμό της Συνόδου ως "οικουμενικής". 
Ποιο λοιπόν είναι το "αλάθητο" κριτήριο; 
Ο Γιανναράς, παπαγαλίζοντας τις κατεστημένες απόψεις, το επικεντρώνει "στην αναγνώριση μιας συνόδου ως οικουμενικής από τη συνείδηση του εκκλησιαστικού σώματος". 
Κι ερχόμαστε στα "δύσκολα": ποιο είναι αυτό το "εκκλησιαστικό σώμα"; 
Ποιοι το αποτελούν;
Μήπως η συντριπτική σιωπηρή κι αδιάφορη πλειοψηφία; 
Μήπως οι φωνασκούσες μισαλλόδοξες κι οπισθοδρομικές μειοψηφίες; 
Είναι σήμερα "εκκλησιαστικό σώμα" οι ηλικιωμένες κυρίες που με υψωμένους σταυρούς διαδηλώνουν κατά του αντιχρίστου, του 666, της κάρτας του πολίτη;
Ήταν "εκκλησιαστικό σώμα που διέσωζε την αληθινή έκφραση της εμπειρίας του γεγονότος της σωτηρίας" ο συρφετός των φανατικών καλογέρων που το 1453, την ώρα που ο αυτοκράτορας έδινε την ύστατη μάχη στην Πύλη του Ρωμανού, εκείνοι κάρφωναν στις πόρτες των εκκλησιών τον αναθεματισμό του "παπόδουλου βασιλιά"; 
Και κλείνω με μια τελευταία παρατήρηση: γράφει ο φίλος μου Γιανναράς πως σε συγκεκριμένες περιπτώσεις μπορεί και ένα μόνο πρόσωπο να σώζει και να σαρκώνει την ολότητα της πίστης και της αλήθειας! 
Κι αναφέρει τα παραδείγματα του Αθανάσιου, του Μάξιμου, του Μάρκου Εφέσου. 
Αλλά δεν μας λέει με ποια κριτήρια θα πούμε πως όλοι οι άλλοι έχουν λάθος, κι ένα μόνο πρόσωπο κατέχει την αλήθεια;
Κι αν δεχτούμε πως μπορεί η αλήθεια να αποτελεί κτήμα ενός προσώπου, τότε γιατί το πρόσωπο αυτό να μην είναι ο Άρειος, ο Μακεδόνιος, ο Μουν, ο Σάι Μπάμπα, εγώ;

Πέμπτη 16 Αυγούστου 2012

Τα σκάνδαλα της Εκκλησίας

Ο Βοκκάκιος διηγείται την ιστορία κάποιου Εβραίου τον οποίο ένας χριστιανός φίλος του προσπαθούσε να προσηλυτίσει.
Ο Εβραίος ήταν έτοιμος να δεχθεί το Χριστιανισμό αλλά πριν την οριστική του απόφαση θέλησε να πάει στη Ρώμη και να δει από κον
τά τη ζωή των ηγετών της Εκκλησίας.
Τον Χριστιανό τον έζωσαν τα φίδια!
Ήταν σίγουρος πως μόλις ο Εβραίος έβλεπε το χάλι και τα σκάνδαλα της εκκλησιαστικής ηγεσίας θα έκανε πίσω και οι κόποι του θα πήγαιναν χαμένοι...
Τελικά ο Εβραίος πήγε στη Ρώμη και διαπίστωσε ασφαλώς την υποκρισία, τη διαφθορά και την πλεονεξία του κλήρου.
Όταν επέστρεψε, ο Χριστιανός γεμάτος αγωνία τον ρώτησε για τις εντυπώσεις του ταξιδιού του.
Η απάντηση του Εβραίου ήταν αναπάντεχη:
"Εφόσον με τόσα σκάνδαλα και διαφθορά που είδα η χριστιανική πίστη όχι μόνο δεν γκρεμίστηκε αλλά και εδραιώθηκε, τότε θα πρέπει να είναι αληθινή!"

Σάββατο 11 Αυγούστου 2012

Μαγδαληνή και Αφροδίτη...

Μελετώντας τη Βίβλο βρίσκεις του κόσμου τις αντιθέσεις: καλό-κακό, φως-σκότος, ηθικό-ανήθικο, ευσέβεια-ασέβεια, αλήθεια-ψεύδος...
Πουθενά όμως δεν υπάρχει κάτι για το όμορφο και το άσχημο!
Πώς να ήταν, αλήθεια, η Σαμαρείτιδα;
Ήταν μοιραία γυναίκα η Μαγδαληνή;
Την κουνούσαν την ουρίτσα τους οι «δέκα παρθένες»;
Να ήταν, άραγε, κουκλάρες οι Μυροφόρες;
Δεν μας διαφωτίζουν οι Γραφές...
Άλλωστε, για έναν «καλό» χριστιανό, τι είναι οι γυναίκες;
Στα νιάτα του «επικίνδυνες», στην ωριμότητά του «κάργιες», στα γεροντάματα «άξιες περιφρόνησης»!
Για ένα κλασικό μουσουλμάνο είναι και κάτι παραπάνω: ανταλλακτική αξία μεταξύ οικογενειών...
Περνάω κι απ’ τις εβραϊκές συνοικίες. Όλες οι γυναίκες ντυμένες με ομοιόμορφα γκρίζα ρούχα, ίσα μακριά φούστα, σκούφος μέχρι τ’ αφτιά, ολοφάνερη προσπάθεια να ξορκίσουν κάθε ίχνος θηλυκότητας...
Το ποτάμι στην κοιλάδα των Κέδρων στέρεψε!
Ξεράθηκε κι η ποτίστρα των προβάτων! Η Γραφική «προβατική κολυμβήθρα», όπου ο Ιησούς θεράπευσε τον παραλυτικό.
Στην Αγία Πόλη δεν υπάρχουν πλέον ούτε πηγές ούτε θέρμες.
Η ξηρασία ταιριάζει σ’ ένα Θεό ανέραστο, τραχύ, εργένη. Κατ’ εικόνα και ομοίωσίν τους...
Πόσο λείπουν οι καμπύλες και οι πτυχώσεις; Και το γυναικείο χαμόγελο...
Πόσο λείπει η Αφροδίτη!

Παρασκευή 3 Αυγούστου 2012

Και είπεν Κύριος ο Θεός τω Κάιν: «ίνα τι συνέπεσεν το πρόσωπόν σου;» (δηλαδή: γιατί κρέμασες τα μούτρα σου και σκοτείνιασε το πρόσωπό σου;)

Το ερώτημα παραμένει ισχυρό και τυραννάει τη συνείδησή μας:
Πώς είναι δυνατόν να λατρεύεις το Θεό του ελέους, να προσεύχεσαι να λάβεις το δώρημα της αγάπης, και την ίδια στιγμή να σκοτώνεις τον αδελφό σου;
Και, μάλιστα, στο όνομα αυτού ακριβώς του Θεού...
Το ερώτημα το θέτει η ίδια η Βίβλος.
Στις πρώτες σελίδες της περιγράφει την αδελφοκτονία του Κάιν.
Η πρώτη λατρευτική θυσία στο Θεό συνδέεται μ’ έναν φόνο!
Πρώτη θυσία παγκοσμίως, και πρώτος φόνος παγκοσμίως...
Ο Θεός τον ρωτάει: «Πού είναι ο Άβελ, ο αδελφός σου;»
Κι ο Κάιν απαντά: «Πού θες να ξέρω; Μήπως είμαι φύλακας του αδελφού μου;».
Η απάντηση αυτή κρύβει όλη την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Εξηγεί τη βαθύτερη αιτία της κακοδαιμονίας μας!
Έχουμε πάψει να θεωρούμε τον εαυτό μας φύλακα και προστάτη του αδελφού μας!
Κι αυτό το βιώνει κανείς εντονότερα στους Αγίους Τόπους.
Η Ιερουσαλήμ μοιάζει μ’ έναν πυρακτωμένο καθρέφτη που δεν λέει ποτέ ψέματα...
Κατά τ’ άλλα, οδεύουμε προς Ναζαρέτ.
Την άλλοτε πρωτεύουσα της Γαλιλαίας.
Την πόλη της Παναγίας και του Ευαγγελισμού.
Έχω μαζί μου ένα βιβλίο του Φλωμπέρ.
Ανοίγω κάποια σελίδα και διαβάζω: «Θεέ μου, τι όμορφες γυναίκες που είχε στη Ναζαρέτ!»...