Φως στα πρώτα βήματα του Χριστιανισμού (Ζ’ - Όταν η Εκκλησία ευλογούσε την παλλακεία!)

 

Οι σχέσεις των πρώτων χριστιανών με τους εθνικούς ήταν σίγουρα προβληματικές. Σε θεωρητικό επίπεδο οι εντολές της νέας θρησκείας ήταν σαφείς. Οι πιστοί δεν έπρεπε να σχετίζονται με τους απίστους. Στη Β' Επιστολή του Ιωάννη διαβάζουμε την προτροπή να μην τους βάζουν στα σπίτια τους και να μην τους λένε ούτε "καλημέρα"! 

Στην πράξη όμως δεν μπορούσε να λειτουργήσει αυτό. Γιατί οι χριστιανοί και εμπορικές συναλλαγές και συνεργασίες είχαν με ειδωλολάτρες, και στον στρατό υπηρετούσαν (τουλάχιστον μετά το 150 μ.Χ.) και μικτούς γάμους σύναπταν. Έτσι περίπου άρχισε να καλλιεργείται η περιβόητη χριστιανική υποκρισία του ... άλλα λέμε και άλλα κάνουμε.

Οι πρώτες χριστιανικές εκκλησίες αντιμετώπιζαν σοβαρό πρόβλημα στους γάμους των μελών τους. Δεν ήταν μάλιστα λίγες οι φορές που υπήρξαν έντονες εσωτερικές διαφωνίες, ακόμα και σχίσματα.

Η κατευθυντήρια γραμμή ήταν περίπου η εξής: οι χριστιανοί δεν παντρεύονταν άπιστους, αλλά όσοι βαπτίστηκαν μετά το γάμο τους θα έπρεπε να προσπαθήσουν να μεταστρέψουν και το έτερο ήμισυ. Έτσι, με έναν σμπάρο θα είχαν πολλά τρυγόνια. Γιατί θα γίνονταν χριστιανοί και ο/η σύζυγος, και τα παιδιά τους και οι τυχόν υπηρέτες και δούλοι, καθώς αυτοί ακολουθούσαν συνήθως τις επιλογές του αρχηγού της οικογένειας. 

Δεν χρειάζεται και πολύ φαντασία για να καταλάβει κανείς πόσα προβλήματα δημιούργησε ο χριστιανισμός στις θρησκευτικά μικτές οικογένειες. Και σίγουρα δεν ήταν λίγα τα σπίτια που διαλύθηκαν απ' την προσπάθεια κάποιων μελών τους να μεταστρέψουν και τους υπόλοιπους. 

Γιατί οι εντολές των θρησκευτικών τους αρχηγών ήταν σαφείς: η οικογένεια μένει ενωμένη μόνο όσο υπάρχει ακόμα ελπίδα να προσηλυτίσετε και τους άλλους. Αν αυτό το ενδεχόμενο χαθεί οριστικά, τις διαλύουμε τις οικογένειές μας και φτιάχνουμε καινούργιες. Άλλωστε στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο διαβάζουμε την υποτιθέμενη προτροπή του Κυρίου προς τους πιστούς του να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να μισήσουν πατέρα, μητέρα και παιδιά.

Μεγάλο πρόβλημα είχαν οι ανύπαντρες χριστιανές. Και ιδιαίτερα εκείνες που ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό ενώ ανήκαν στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις. Αυτές, σύμφωνα με τα ισχυρά έθιμα της εποχής, όφειλαν να παντρευτούν μόνο άνδρες της ίδιας κοινωνικής τάξης. Όμως τέτοιοι σπάνιζαν στον χριστιανισμό. Στην καλλίτερη περίπτωση, οι υποψήφιοι χριστιανοί γαμπροί ήταν απελεύθεροι πρώην δούλοι. Που όμως δεν επιτρεπόταν να παντρευτούν δεσποινίδες της ανώτερης τάξης!

Οι χριστιανές αυτές, αν δεν επέλεγαν την παρθενεία, τι θα έπρεπε να κάνουν? Στο σημείο αυτό διχάστηκε η Εκκλησία. Οι αδιάλλακτοι υποχρέωναν τις δεσποινίδες της υψηλής κοινωνίας να εγκαταλείψουν την κοινωνική τους τάξη (είχαν τέτοιο δικαίωμα, χάνοντας όμως πολλά δικαιώματα) ώστε να παντρευτούν χριστιανούς παρακατιανούς. 

Οι πιο μετριοπαθείς έκαναν τα στραβά μάτια και επέτρεπαν στις δεσποινίδες αυτές να συνάπτουν ανεπίσημες αλλά μόνιμες ερωτικές σχέσεις με χριστιανούς άντρες, δηλαδή να μετατραπούν σε παλλακίδες τους. Έτσι, και την υψηλή κοινωνική τους θέση διατηρούσαν και τις σεξουαλικές ανάγκες τους ικανοποιήσουν και τα πολλά πάρε-δώσε με τους εθνικούς απεύφευγαν!

Τελικά δεν ξέρω αν οι θρησκείες λύνουν περισσότερα προβλήματα απ' όσα δημιουργούν...

Ερμηνεία Κυριακής Προσευχής (Ζ' - Χρειάζονται οι πειρασμοί!)

Ζ': Και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού".

Και η συγκεκριμένη προσευχή δημιουργεί εύλογες απορίες. Εδώ διαπιστώνουμε μια ακόμα εσωτερική αντίφαση των χριστιανικών γραφών. Γιατί στο Ευαγγέλιο του Μάρκου αναφέρεται πως το Πνεύμα οδήγησε τον Ιησού στην έρημο για να πειρασθεί. Γιατί, λοιπόν, εμείς να ζητάμε την αποφυγή των πειρασμών?

Ο Ιησούς στην έρημο ανταποκρίθηκε με επιτυχία στους πειρασμούς. Και μας έδωσε ένα καλό μάθημα για τον τρόπο που μπορούμε να τους υπερνικήσουμε. Για να μην υποκύψεις πρέπει να ξέρεις πώς να απαντήσεις. 

Οι Δυνάμεις του κακού δεν μπορούν να βλάψουν τον άνθρωπο αν αυτός δεν τους το επιτρέψει. Αν δεν αφήσει να εισχωρήσουν μέσα του. Αν αντισταθεί σθεναρά και δεν δώσει περιθώρια να τον σαγηνεύσουν. 

Ποιο είναι το δόλωμα των πειρασμών? Πως αν κάνεις αυτό που σου υποδεικνύουν, θα γίνεις πιο πλούσιος, πιο δυνατός, πιο ευτυχισμένος. Αν υποκύψεις καταστρέφεσαι. Αν αντισταθείς σώνεσαι.

Δεν είναι καθόλου απλό ούτε εύκολο να τα καταφέρεις. Πρέπει να μάθεις να λες "όχι"! Να πεις του Πειρασμού... "Αυτό που μου προτείνεις είναι ασφαλώς ελκυστικό και δελεαστικό. Αλλά δεν είναι για μένα. Εγώ θέλω να γίνω Σοφός, Υιός του Θεού, δεν θα παρασυρθώ".

Κανένας σοφός δεν αποφεύγει τους πειρασμούς. Αλλά τους χρησιμοποιεί για να αυξήσει την αυτοκυριαρχία του. Πάντα θα ζούμε δίπλα στο Κακό. Δεν γίνεται να το αποφύγουμε όσο κι αν παρακαλέσουμε τον Θεό. Το ζητούμενο είναι να μάθουμε να το παρατηρούμε προσεκτικά, και να αντιδρούμε ανάλογα και σωστά.

Προσωπικά έχω την εντύπωση πως το συγκεκριμένο χωρίο δεν το είπε ο Ιησούς αλλά το πρόσθεσαν αργότερα αμύητοι οπαδοί του...

Ερμηνεία Κυριακής Προσευχής (ΣΤ' - Ο Θεός δεν μας χρωστάει, δεν του χρωστάμε!)

 

ΣΤ': "Και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών"!

Σε απλή μετάφραση, το χωρίο λέει "Θεέ μας, απάλλαξέ μας από τα χρέη που έχουμε σε σένα όπως κι εμείς διαγράφουμε τα χρέη όσων μας χρωστάνε".

Έχω δυο σοβαρές επιφυλάξεις και γι' αυτή την προσευχή. Μία θεολογική και μία πρακτική.

Ξεκινάω από τη θεολογική. Νομίζω πως είναι μεγάλη μικρότητα να παριστάνουμε τον Θεό σαν δανειστή. Που μας ταράζει στα "πρέπει" και στα "απαγορεύεται" και καταγράφει στο τεφτέρι του κάθε δικιά μας παράβαση και μας περιμένει στη γωνία να μας τιμωρήσει.

Αυτή είναι μια πολύ παλιά και ξεπερασμένη αντίληψη περί Θείου. Δεν έχει καμία θέση στη σύγχρονη κοινωνία. Πλέον οι άνθρωποι είναι σαφώς πιο καλλιεργημένοι και εξελιγμένοι απ' τις μάζες των χωρικών που απευθυνόταν ο Ιησούς. Ο σημερινός άνθρωπος δεν συμβιβάζεται με έναν Θεό που τον τρομοκρατεί με κολάσεις, τον απειλεί με τιμωρίες και συναλλάσσεται στη λογική "δώσε μου να σου δώσω"!

Λοιπόν, τίποτα δεν χρωστάμε στο Θεό και τίποτα δεν μας χρωστάει. Όσοι επιθυμούν μια σχέση με το Θείο την οικοδομούν πλέον σε άλλη βάση. Πιο προσωπική, πιο πνευματική και πιο ανιδιοτελή. 

Φυσικά δεν αναφέρομαι στον "όχλο" των παραθρησκευτικών οργανώσεων ούτε στα "πρόβατα" των ενοριών μας. Πέρα από αυτούς  υπάρχει μια σιωπηρή πλειοψηφία, σκεπτόμενη και προβληματιζόμενη. Σε αυτή αναφέρομαι.

Κι ερχόμαστε στη δεύτερη, την πρακτική επιφύλαξή μου. Στον καθημερινό βίο οι άνθρωποι παραχωρούν κάτι δικό τους είτε δανείζοντας είτε χαρίζοντάς το. Άλλο το ένα κι άλλο το άλλο. Αλίμονο αν τα μπερδέψουμε.

Αλλά τι μας λέει η προσευχή? Μας προτρέπει να μην δανείζουμε? Μόνο να χαρίζουμε? Φαντάζεστε πού θα οδηγούσε μια τέτοια νοοτροπία αν επικρατούσε? 

Να σας πω εγώ: στην εξαφάνιση κάθε συναλλαγής. Σιγά μη μας έπιανε όλους αγαπουλίαση κι αρχίζαμε να μοιράζουμε την περιουσία μας. Βρε τάξε μας παραδείσους, μοίρασέ μας όσες αφέσεις αμαρτιών θες, εμείς δεν πρόκειται ν' αρχίσουμε να χαρίζουμε αβέρτα. Αν ήταν θα το είχαμε κάνει 2.000 χρόνια που πέρασαν απ' την εποχή του Ιησού.

Νομίζω πως θα ήταν ειλικρινέστερη μια προσευχή του τύπου "Θεέ μας απάλλαξέ μας από κάθε ιδιοτέλεια"! Αν μας έκανε αυτή τη χάρη τότε όλα τα άλλα θα ήταν περιττά...

Το "σόου" των Αναστενάρηδων! (πηγή: in.gr)

 

Οι αναστενάρηδες είναι άτομα μυημένα στην τελετουργία του εθίμου. Η μύηση διαρκεί πολλά χρόνια και ο αρχιαναστενάρης είναι αυτός που κρίνει πότε ο μυούμενος είναι έτοιμος για πυροβασία, αλλά και, κάθε φορά, ποιοι από τους αναστενάρηδες θα πατήσουν στα κάρβουνα. Δεν είναι γνωστό γιατί η κοινωνία των αναστενάρηδων είναι κλειστή, είναι βέβαιο όμως ότι διακατέχονται από βαθιά πίστη στο θρύλο και στον προστάτη-άγιο και ότι τη στιγμή της πυροβασίας φαίνεται να βρίσκονται σε έκσταση.

Ανάμεσα στους αναστενάρηδες υπάρχει ιεραρχία. Έτσι κάποιοι εκλεκτοί θα διατηρήσουν στα σπίτια τους τις εικόνες, τα τάματα, τα μαντήλια και τα σημάδια (ιερά κειμήλια, στοιχεία της τελετουργίας), τα οποία στην επόμενη τελετή θα συγκεντρωθούν στο κονάκι, το ιερό άντρο των αναστενάρηδων, όπου γίνεται η διαδικασία της έκστασης και ο χορός που κορυφώνεται με την πυροβασία.

Η επιλογή του αρχιαναστενάρη γίνεται σε ειδική τελετή με κριτήριο τη βαθιά γνώση των… μυστικών και πολύ σπάνια έχουν παρατηρηθεί διαφωνίες στο θέμα αυτό μεταξύ των αναστενάρηδων. Ο αρχιαναστενάρης των τελευταίων χρόνων (από τα μέσα της δεκαετίας του ’90) δεν είναι πυροβάτης.

Η όλη διαδικασία γίνεται με μουσική κάλυψη από έντονο ρυθμικό νταούλι και μονότονο ήχο θρακιώτικης λύρας. Ο σκοπός αυτός περνά από οργανοπαίχτη σε οργανοπαίχτη σε οικογενειακή, συχνά, βάση και κρατά πολλά χρόνια, όπως και η μύηση των αναστενάρηδων. Αναστενάρηδες είναι όλοι οι συμμετέχοντες στις τελετές με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, κι όχι μόνο οι πυροβάτες.

Γεωγραφικά το έθιμο έχει ρίζες από το χωριό Κωστή της Ανατολικής Ρωμυλίας, μια αυτόνομη περιοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που γειτνίαζε με τη βορειοανατολική Θράκη και από το 1885 ανήκει στη Βουλγαρία. Η περιοχή αυτή είχε πολλούς Έλληνες, που υπέστησαν διωγμούς και μεταλαμπάδευσαν το έθιμο στην Ελλάδα με την ανταλλαγή πληθυσμών το 1906. Ιδεολογικά, έχει ρίζες από τις θρησκευτικές πρακτικές της αρχαιότητας και τη λατρεία του Διόνυσου. Γι’ αυτό η εκκλησία το θεωρεί ειδωλολατρικό έθιμο και το έχει απαγορεύσει.

Με την έλευση τους στην Ελλάδα, οι πρόσφυγες από την ανατολική Ρωμυλία διανεμήθηκαν κυρίως στη Μακεδονία. Στο Λαγκαδά Θεσσαλονίκης, την Κερκίνη Σερρών, τη Μελίκη Ημαθίας και τη Μαυρολεύκη Δράμας, το έθιμο τηρείται πιστά έως και σήμερα. Αναβιώνει κάθε χρόνο προς τιμήν των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, από την 21η έως την 23η Μαΐου.

Κάθε τελετουργικό αναστενάρηδων συγκεντρώνει πολύ κόσμο από τις γύρω περιοχές, με βασικό κίνητρο των… περίεργων να διαπιστώσουν πώς είναι δυνατόν να μην καίγονται οι πυροβάτες, πατώντας ξυπόλητοι πυρωμένα κάρβουνα. Οι ίδιοι μιλούν για την πίστη και την προστασία από τον άγιο, αλλά φυσικά υπάρχει επιστημονική εξήγηση και… λελογισμένο ρίσκο σε αυτό που κάνουν.

Ο λόγος δεν είναι τόσο… μεταφυσικός. Λέγεται ιδρώτας.

Στο ξεκίνημα της τελετής οι αναστενάρηδες αρχίζουν να χορεύουν κάνοντας κύκλους γύρω από την φωτιά, η οποία παράγει τα απαραίτητα κάρβουνα για την τέλεση.

Όσο περνάει η ώρα τα τραγούδια γίνονται όλο και πιο επιθετικά, πιο γρήγορα, με αποτέλεσμα μια κατάσταση «έκστασης» από πλευράς χορευτών.

Η κίνηση είναι διαρκής και ο χορός πολύ έντονος. Με τη βοήθεια και της θερμότητας που παράγεται από τη φωτιά, οι συμμετέχοντες λούζονται, μέσα σε λίγα λεπτά, από τον ιδρώτα, έχοντας φροντίσει την προηγούμενη μέρα να καταναλώσουν μεγάλη ποσότητα υγρών. Όταν πια είναι «έτοιμοι», δηλαδή όταν μετά από κάποια ώρα έχει δημιουργηθεί στις πατούσες ένα στρώμα από ιδρώτα, ο αρχιαναστενάρης δίνει το έναυσμα για να ξεκινήσει το… σόου.

Η διαδικασία λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο που δοκιμάζουμε κατά πόσο καίει η πλάκα του σίδερου, ακουμπώντας την με σαλιωμένο δάχτυλο. Φυσικά τα πόδια πάνω στα κάρβουνα είναι σε διαρκή κίνηση και ο κάθε πυροβάτης ξέρει ότι δεν μπορεί να χρονοτριβήσει.

Φυσικά και το θέαμα είναι εντυπωσιακό, αλλά αν υπάρχει κάποιο θαύμα σε όλο αυτό, είναι ότι ο ιδρώτας προστατεύει από τα εγκαύματα…