Φως στα πρώτα βήματα του Χριστιανισμού (Γ’ - Γιατί δεν φτούρησαν οι "αγάπες" των Χριστιανών)

 

Στα πρώτα αποστολικά χρόνια το βασικό γνώρισμα των χριστιανών ήταν τα κοινά δείπνα που πρόσφεραν οι κοινότητές τους, που τις ονόμαζαν "αγάπες". Ήταν συγκεντρώσεις σε σπίτια πλούσιων χριστιανών που γινόντουσαν προσευχές, κήρυγμα και τελετουργική μίμηση του Δείπνου του Κυρίου με κλάση άρτου και μετάληψη οίνου, που προσφερόταν χωριστά, όπως διασώζει μέχρι σήμερα η δυτική εκκλησία.

Στο τέλος του θρησκευτικού μέρους της συγκέντρωσης, οι παρευρισκόμενοι πιστοί συμμετείχαν σε υλικό δείπνο, με εδέσματα που είχαν αγοραστεί και μαγειρευτεί από προσφορές εξεχόντων πιστών ή και από κοινά περιουσιακά στοιχεία της κοινότητας. Έτσι εφάρμοζαν και στην πράξη τη διακηρυγμένη αρετή της αγάπης και ελεημοσύνης.

Φυσικά, αντιλαμβάνεστε τι συνέβαινε στην πραγματικότητα. Καθώς σε πρώτη φάση οι χριστιανικές κοινότητες ήταν ανοιχτές, κάθε φουκαράς της περιοχής, και δεν ήταν καθόλου λίγοι, έσπευδαν να δειπνήσουν. Έκαναν λίγη υπομονή μέχρι να τελειώσουν οι ψαλμουδιές και τα μπλα-μπλα και μετά έπεφταν στο... ψητό. 

Γενικά, όσα συνέβαιναν στις "χριστιανικές αγάπες" δεν ήταν καθόλου κολακευτικά για την κοινότητα. Και γρήγορα άρχισε ο τσακωμός και οι διαφωνίες. Κάποιοι πλούσιοι χριστιανοί προσπαθούσαν να αποφύγουν τις περιττές δαπάνες, άλλοι θύμωναν που όλα τα βάρη έπεφταν πάνω τους, κάποιοι φανατικοί δεν ήθελαν να συμμετέχουν οι μη Ιουδαίοι... Συνέβησαν πολλά παρατράγουδα και εκτροχιασμοί, γι' αυτό και ο θεσμός της "αγάπης" δεν φτούρησε και σύντομα καταργήθηκε στην πράξη.

Μια πολύ πικραμένη ιστορία ήταν η όλη οικονομική διαχείριση στις χριστιανικές κοινότητες. Το ιδανικό ήταν κάθε νέο μέλος να πουλάει όλα τα υπάρχοντά του και να αποδίδει το ποσό στους οικονομικούς διαχειριστές της. Αυτό δεν ήταν υποχρεωτικό μεν, αλλά όσοι δεν το τηρούσαν θεωρούνταν "ατελείς" και αντιμετώπιζονταν ως χριστιανοί δεύτερης κατηγορίας. 

Η απάρνηση της ιδιοκτησίας ήταν μια έκφραση ενθουσιασμού και εμπιστοσύνης στο Θεό και στην ικανότητα της χριστιανικής κοινότητας να καλύπτει τις βασικές ανάγκες των μελών της. Κάπως έτσι, οι κατά τόπους χριστιανικές εκκλησίες απέκτησαν τεράστιες περιουσίες. Έχτισαν τεράστιους και πολυτελείς ναούς και εξασφάλισαν την άδεια των ρωμαϊκών αρχών να κατασκευάσουν ιδιόκτητα κοιμητήρια, τις γνωστές "κατακόμβες", που λειτουργούσαν απολύτως νόμιμα και φανερά, κι όχι κρυφά όπως ψευδώς ισχυρίζονται σήμερα.

Όλα αυτά όμως προκαλούσαν εσωτερικές έριδες, σκάνδαλα και διαφωνίες. Ήδη μετά την εποχή του Διοκλητιανού ο αρχικός ενθουσιασμός είχε χαθεί και σχεδόν κανένας πλούσιος δεν ήταν διατεθειμένος να προσφέρει την περιουσία του στο κοινό ταμείο της Εκκλησίας. Οπότε τη λύση την έδωσαν οι χριστιανοί αυτοκράτορες του 4ου αιώνα και εξής, που άνοιξαν τον κρατικό κορβανά και εκταμίευσαν τεράστια ποσά για τη συντήρηση και ισχυροποίηση της Εκκλησίας!

Φως στα πρώτα βήματα του Χριστιανισμού (Β’ - Ανέκαθεν η χριστιανική εκκλησία ήταν "χαοτική"!)

 

Όπως έχουμε ξαναπεί, ποτέ δεν υπήρξε μία και ενιαία χριστιανική εκκλησία. Ακόμα κι όταν δια της βίας επιβαλλόταν μια επίφαση ενότητας, μέσα το καζάνι "έβραζε". Η πολυδιάσπαση του χώρου ήταν η μόνη σταθερά από τις πρώτες κι όλας μέρες του χριστιανισμού.

Τα πρώτα μέλη της χριστιανικής εκκλησίας στα Ιεροσόλυμα ακολουθούσαν το πρώτυπο των ιουδαϊκών κοινοτήτων, μέλη των οποίων εξακολουθούσαν να αποτελούν. Τη διοίκηση είχε αναλάβει ένα συλλογικό ηγετικό όργανο, οι λεγόμενοι "πρεσβύτεροι". Πήγαιναν καθημερινά στο Ναό του Σολομώντα και συμπροσεύχονταν με τους υπόλοιπους Ιουδαίους, συγκεντρώνονταν στις εξωτερικές του αυλές όπου άκουγαν το κήρυγμα των Αποστόλων και σύχναζαν στις Συναγωγές όπου γινόταν μελέτη της Βίβλου.

Παράλληλα όμως τελούσαν και τις δικές τους ιδιαίτερες τελετές. Η επόμενη μέρα του Σαββάτου, την οποία τηρούσαν σταθερά και οι πρώτοι χριστιανοί, ήταν αφιερωμένη στον Κύριο-Ιησού. Μαζεύονταν σε διάφορες ιδιωτικές κατοικίες και τελούσαν το "Δείπνο", που περιλάμβανε κλάση άρτου, κήρυγμα, υμνολογία, προσευχές και συνεισφορές.

Καθώς όμως μέλη της Εκκλησίας άρχισαν να γίνονται και μη Ιουδαίοι, ήταν επόμενο να επέλθει το πρώτο μεγάλο σχίσμα της χριστιανικής κοινότητας. Κανένα μέλος δεν μπορούσε να απομακρυνθεί απ' το θρησκευτικό του παρελθόν. Οι Ιουδαίοι ήταν κολυμένοι με τον Νόμο, την περιτομή, τις συγκεκριμένες εθνικοθρησκευτικές τους εορτές. Ενώ οι πρώην "εθνικοί" αντιμετώπιζαν όλ' αυτά ως ανόητες τυπολατρίες. Φυσικό ήταν οι λεγόμενοι ιουδαιοχριστιανοί, με ηγέτη τον Πέτρο, να θέλουν να επιβληθούν. 

Οι "εξ εθνών χριστιανοί" άρχισαν σταδιακά να δημιουργούν τις δικές τους κοινότητες, με τα δικά τους χαρακτηριστικά, ξεχωριστά Δείπνα και άτυπο ηγέτη τον Παύλο. Η σύγκρουση ήταν αδυσώπητη, όσο κι αν προσπαθεί να το κρύψει η επίσημη εκκλησιαστική ιστορία. 

Ακολούθησαν πολλές ακόμα διασπάσεις με διάφορες αιτίες και αφορμές. Ενδεικτικά αναφέρω ορισμένενες μόνο:

- Στις εξ εθνών κοινότητες (κι όχι μόνο) άρχισε να επικρατεί η τάση ενεργούς συμμετοχής των γυναικών. Πολλές πιστές, κυρίως πλούσιες και μορφωμένες, άρχισαν να διεκδικούν ουσιαστικό ρόλο στις κοινότητες. Κι όχι μόνο βοηθητικό. Έπαιρναν τον λόγο, υπέβαλαν ερωτήματα και ορισμένες άρχισαν να κηρύτουν τον Λόγο του Θεού. Αυτό σόκαρε τους "παραδοσιακούς", εξ ου και η σαφής εντολή του Παύλου οι γυναίκες να μην παίρνουν τον λόγο, να μην μιλούν και μόνο να ακούν!

- Η επίδραση του νεο-πυθαγορισμού και νεο-πλατωνισμού ήταν καταλυτική στα πρώτα βήματα του χριστιανισμού. Από τις τάσεις αυτές (κι απ' τον ιουδαϊκό εσαϊσμό) προήλθαν οι πρώτες ισχυρές ασκητικές τάσεις της νέας θρησκείας. Οι άγαμοι, εγκρατευτές, ακτήμονες κ.λπ., που συνήθως διέθεταν και προφητικό χάρισμα, διεκδίκησαν ηγετικό ρόλο στην Εκκλησία. Θεωρούσαν τους εαυτούς τους "ανώτερους" και αυτονόητα απαιτούσαν προνομιακή μεταχείριση. Ακόμα και σήμερα στην Εκκλησία δεν κρύβεται ο ανταγωνισμός μεταξύ άγαμων και έγγαμων κληρικών, ούτε και η διαμάχη μοναχών με την επίσημη εκκλησιαστική ηγεσία.

- Από το πουθενά, ηγετικό ρόλο διεκδίκησαν και τα μέλη της οικογένειας του Ιησού. Αυτοί που όσο εκείνος ζούσε όχι μόνο δεν συμμερίζονταν τη διδασκαλία του αλλά τον αντιμετώπιζαν λίγο-πολύ ως "τρελό". Τελικά ο αδελφός του Ιησού Ιάκωβος κατέκτησε την πρωτοκαθεδρία στην πρώτη εκκλησία. Υποσκελίζοντας ακόμα και τους Αποστόλους. Αυτό σίγουρα δεν θα έγινε ομαλά και δίχως ισχυρές αντιδράσεις.

- Υπάρχουν πολλά ακόμα σχίσματα της πρώτης Εκκλησίας. Π.χ. για το αν ο Παύλος είναι ή όχι απόστολος, αν οι επίσκοποι θα είναι ή όχι παντρεμένοι, πότε θα εορτάζεται το Πάσχα. Κι αργότερα αν ο Ιησούς ήταν ή όχι θεός, αν όσοι αποστάτησαν θα μπορούσαν να ξαναγίνουν μέλη της εκκλησίας, αν μετά το βάπτισμα επιτρέπεται η μετάνοια. Αλλά καλύτερα να μην σας κουράσω άλλο...

Φως στα πρώτα βήματα του Χριστιανισμού (Α’ - Ξεκίνησε ως ιουδαϊκή αίρεση!)

Ιστορικά και θεολογικά η "μητέρα-Εκκλησία" των Χριστιανών είναι αυτή των Ιεροσολύμων. Εκεί διαδραματίστηκαν τα πιο σπουδαία γεγονότα της ζωής του Ιησού, εκεί έλαβαν χώρα το πάθος και η ανάσταση, η επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος, εκεί ιδρύθηκε η πρώτη εκκλησία, το κέντρο του όλου κινήματος, από την πόλη αυτή ξεκίνησε ο ευαγγελισμός των εθνών, συγκλήθηκε η πρώτη Αποστολική Σύνοδος κ.λπ. 

Όλες οι τοπικές εκκλησίες είχαν ιδρυθεί από την Εκκλησία των Ιεροσολύμων. Τα δήθεν "πρωτεία" της παλαιάς και νέας Ρώμης ήταν καθαρά πολιτικές αποφάσεις, εξυπηρετούσαν αποκλειστικά κοσμικές επιδιώξεις, εντελώς ξένες προς το πνεύμα του χριστιανισμού...

Το ιερό βιβλίο των πρώτων χριστιανών ήταν η Εβραϊκή Βίβλος. Η μόνη διαφορά τους με την παραδοσιακή ιουδαϊκή κοινότητα ήταν η πίστη τους πως ο Ιησούς ήταν ο αναμενόμενος Μεσσίας (κι όχι "θεός"). Κατά τα λοιπά οι πρώτοι χριστιανοί σέβονταν απόλυτα τον μωσαϊκό Νόμο, προσεύχονταν στο Ναό, συμπροσεύχονταν με τους Ιουδαίους...

Η πρώτη χριστιανική κοινότητα θεωρούνταν μια απλή "ιουδαϊκή αίρεση". Και ως τέτοια αντιμετωπιζόταν τόσο απ’ τις ιουδαϊκές όσο και τις ρωμαϊκές αρχές. Γι’ αυτό και μετά τη σταύρωση του Ιησού δεν διώχθηκαν οι οπαδοί και οι μαθητές του. Όμως η σύνθεση της πρώτης χριστιανικής εκκλησίας είχε τον σπόρο του "αντι-ιουδαϊσμού". Στις τάξεις της ίσως πλειοψηφούσαν όχι οι παραδοσιακοί Ιουδαίοι, που περέμεναν τυπολατρικά πιστοί στο Νόμο, αλλά οι "φιλελεύθεροι" ελληνίζοντες Ιουδαίοι και οι προσήλυτοι πρώην Εθνικοί. 

Ο ιουδαϊκός κόσμος στην εποχή του Ιησού ήταν βαθειά διχασμένος. Εκτός των "παραδοσιακών" Ιουδαίων, που μιλούσαν την αραμαϊκή και παρέμεναν προσκολλημένοι στο Νόμο, υπήρχαν εκατοντάδες χιλιάδες συμπατριώτες τους που είχαν υιοθετήσει την ελληνική γλώσσα και συνήθειες, είχαν επηρεαστεί έντονα απ’ την ελληνική φιλοσοφία και ουσιαστικά είχαν μετατραπεί σε "εχθροί του Νόμου", αφού δεν αποδέχονταν τη σχολαστική και κατά γράμμα ερμηνεία και εφαρμογή του. 

Μια πτυχή της σύγκρουσης "παραδοσιακών" και "ελληνιστών" Ιουδαίων στην πρώτη χριστιανική κοινότητα σώζουν οι Πράξεις. Αναφέρομαι στο σημείο που περιγράφεται η αδικία εις βάρος των ελληνιστών πιστών κατά τη διανομή της βοήθειας και των τροφίμων. Οπότε εκλέχθηκαν 7 διάκονοι, που "κατά σύμπτωση" είχαν όλοι ελληνικά ονόματα!

Η πρώτη μετωπική σύγκρουση της χριστιανικής κοινότητας με το ιουδαϊκό κατεστημένο των Ιεροσολύμων είχε πρωταγωνιστή τον Στέφανο. Αυτός τράβηξε το σχοινί στα άκρα. Ουσιαστικά προσέβαλε το Νόμο και τον Μωυσή, υποτίμησε το Ναό του Σολομώντα, αποκάλεσε τους θρησκευτικούς ηγέτες των Ιουδαίων "φονιάδες των προφητών" κ.λπ. Ο Στέφανος τελικά λιντσαρίστηκε απ’ τον φανατικό όχλο. Η τυπική διαδικασία κατά το ιουδαϊκό και ρωμαϊκό δίκαιο δεν τηρήθηκε ούτε στο ελάχιστο. Όμως δεν έχουμε και μαρτυρίες περί τιμωρίας αυτών που "πήραν το νόμο στα χέρια τους" και θανάτωσαν με λιθοβολισμό των Στέφανο...

Ο αρχέγονος Χριστιανισμός ασχολούνταν με το εδώ και τώρα!

 

Η εποχή που ο χριστιανισμός των τριών πρώτων αιώνων θεωρούνταν αντικείμενο αποκλειστικά της "ιερής" ή έστω της εκκλησιαστικής ιστορίας έχει παρέλθει προ πολλού. Πλέον ο "πρώιμος", όπως αποκαλείται, χριστιανισμός θεωρείται συστατικό στοιχείο της αρχαίας και ιδίως της ρωμαϊκής ιστορίας.

Συνεπώς τα κριτήρια εξέτασης της περιόδου αυτής είναι πλέον αυστηρά επιστημονικά. Γεγονός που από μόνο του ναρκοθετεί τα θεμέλια της θρησκείας, που είναι ο μύθος και συχνά το ψεύδος.

Και οι ιστορικές ανακρίβειες προκύπτουν απ’ το "σημείο μηδέν". Από το έτος γέννησης του Ιησού, που πιθανότατα συνέβη μεταξύ 4-6 π.Χ. Γιατί ο Ηρώδης ο Μέγας πέθανε το 4 π.Χ. και η περιβόητη απογραφή του πληθυσμού ("απογραφή Κυρηνίου") συνέβη το 6 π.Χ. Κάπου τότε συνέβη και η σπάνια σύνοδος των πλανητών που ίσως θεωρήθηκε ως το "φωτεινό άστρο της Βηθλεέμ"...

Πολλοί ιστορικοί με φιλολογικές γνώσεις ασχολήθηκαν λεπτομερώς και με τη γλωσσική απόδοση των κειμένων της Χριστιανικής Βίβλου ("Καινής Διαθήκης"). Ένας απ’ αυτούς, βαθύς γνώστης της ελληνιστικής γλώσσας, τονίζει πως η έκφραση η Βασιλεία των Ουρανών είναι "εντός υμών", δεν σημαίνει "μέσα στην ψυχή μας" αλλά "εντός των δυνατοτήτων μας" ή πως είναι "μια παρούσα πραγματικότητα"!

Οι μέθοδοι προσηλυτισμού των πρώτων Χριστιανών ήταν πολύ επιθετικές. Απευθύνονταν κυρίως στους λεγόμενους "θεοσεβούμενους" της εποχής εκείνης. Αυτοί συνήθως δεν ήταν μύστες παγανιστικών θεοτήτων ούτε Ιουδαίοι ούτε καν "προσήλυτοι". Ήταν μια τεράστια δεξαμενή ανθρώπων, που είχαν μια αόριστη μονοθεϊστική αντίληψη, συχνά δεισιδαίμονες και ανασφαλείς. Σε αυτούς κυρίως απευθύνονταν οι ιστορίες περί "θαυμάτων" και "εκπλήρωσης των αρχαίων προφητειών".

Ο αρχέγονος χριστιανισμός δεν έχει καμία σχέση με τον σημερινό. Οι πρώτοι χριστιανοί δεν επικαλούνταν μια πολύ μελλοντική και αβέβαιη ανταμοιβή ή τιμωρία των πιστών και απίστων αντίστοιχα. 

Απευθύνονταν στο εδώ και τώρα. Κάλυπταν άμεσα τις υλικές ανάγκες των φτωχών, βελτίωναν όπου μπορούσαν τις συνθήκες ζωής των δούλων, προστάτευαν τις χήρες και τα ορφανά. Ταυτόχρονα έκλειναν το μάτι και στην άρχουσα τάξη, ιδίως στους συγκλητικούς και ιππείς που είχαν πέσει σε αυτοκρατορική δυσμένεια, υποσχόμενοι αποκατάσταση και αναβάθμιση της κοινωνικής και πολιτικής εξουσίας τους!

Όλα αυτά, και πολλά ακόμη, εξετάζει η σύγχρονη ιστοριογραφία...

Κόλπα καλογερικά...

Στο Νεπάλ θεωρούνται "ιερά" τα σημεία που ένας ποταμός που πηγάζει στα Ιμαλάια ενώνεται με κάποιον άλλον. Γι' αυτό στη συμβολή τέτοιων ποταμών εγκαθίστανται οι ευλαβείς Σαντού, άντρες και γυναίκες που ζουν αυστηρά ασκητικά, αποτραβηγμένοι σε σπηλιές ή πρωτόγονες καλύβες. Είναι οι "άγιοι" του Νεπάλ.

Ήταν δυνατόν να φτάσω ως εδώ και να μην επισκεφτώ έναν τέτοιον "άγιο"? Δίνω λίγες ρουπίες σε έναν πιτσιρικά να με οδηγήσει σε μια απ' τις σπηλιές που ζουν αυτοί οι αναχωρητές. Περνάμε πάνω από μια τεράστια κρεμαστή γέφυρα. Είναι φτιαγμένη από ατσαλόσχοινο και ταλαντεύεται πέρα-δώθε. Αυτό την κάνει να μοιάζει αρκετά επικίνδυνη, αλλά στην πραγματικότητα είναι πολύ ανθεκτική. Κάποιες στιγμές που η ταλάντωση το παρακάνει, αρπάζομαι απ' τα διπλανά σχοινιά αλλά αυτά υποχωρούν κι ο πανικός μου αυξάνεται...

Κάτω απ' τα πόδια μας, στις όχθες του ποταμού διακρίνονται κροκόδειλοι και ρινόκεροι. Οι ασιατικοί ρινόκεροι έχουν ένα κέρατο ενώ οι αφρικάνικοι δύο. Αυτή είναι η άχρηστη πληροφορία της ημέρας. Ακούω πως στα μέρη αυτά κυκλοφορούν και τίγρεις. Αλλά αυτές καλύτερα να μην τις δω...

Κάποια στιγμή φθάνουμε στη σπηλιά ενός Σαντού. Κάθεται ακίνητος, σταυροπόδι, με τα μάτια του καρφωμένα στα πράσινα νερά του ποταμού. Ο πιτσιρικάς συνοδός μου του ρίχνει μικρές πετρούλες για να τον ξυπνήσει απ' την έκσταση.

Το σκηνικό μου θυμίζει κωμωδία. Σαν την ταινία "Πατήρ Γκομένιος"! Άλλωστε ο ασκητής Σαντού μοιάζει πολύ με τον Μουστάκα. 

Κάποια στιγμή ξυπνάει απ' τον λήθαργο και μας κοιτάζει μ' ένα παιδικό χαμόγελο. Προφανώς και ζει στην καρακοσμάρα του. Μας καλεί να μπούμε στη σπηλιά του.

Είναι χαμηλή. Αν και κοντούλης, δεν μπορώ να σταθώ όρθιος. Στο βάθος παρατηρώ μεγάλους σταλακτίτες. Αυτοί είναι μέτρο αγιότητας. Όσο πιο μεγάλους τους έχεις, τόσο πιο μεγάλος "άγιος" είσαι!

Ο Σαντού μας δείχνει μια "ιερή" πέτρα. Υποτίθεται πως την έβγαλαν απ' το ποτάμι πριν 500 χρόνια. Τότε ήταν ένα μικρό λιθαράκι. Αλλά κάθε χρόνο αυξάνεται θαυματουργικά το μέγεθός της. Κι επιπλέον μετακινείται μόνη της πέρα-δώθε, πάνω-κάτω. 

Σίγουρα κάποια βρωμοδουλειά έχει σκαρφιστεί ο καλόγερος για να εντυπωσιάζει τα πλήθη. Εμένα δεν μπορεί να με κοροϊδέψει. Έχω σπουδάσει στη Μεγάλη της Ορθοδοξίας Σχολή. Ξέρω απ' έξω κι ανακατωτά πώς μπορεί μια εικόνα να δακρύσει ή να ματώσει, πώς ένα τόσο δα ξυλαράκι-σταυρουδάκι κάνει το ψωμί να φουσκώσει χωρίς μαγιά, πώς οι καντήλες μετακινούνται χωρίς ανθρώπου χέρι κ.λπ. 

Σε τα μας ρε Σαντού?