Παρασκευή 29 Μαΐου 2020

Ερμηνεία λόγων Ιησού (Ε' - ("Μην αντιστέκεστε στον πονηρό")



Άλλη μια αινιγματική φράση του Ιησού. Που δεν επεξηγείται περαιτέρω, αφήνοντας περιθώρια για πολλές ερμηνείες αλλά και παρεξηγήσεις.
Κατά την προσωπική μου άποψη, για να ξεκλειδώσουμε την αληθινή της έννοια θα πρέπει για μια ακόμη φορά να στραφούμε στην πανίσχυρη θρησκευτική παράδοση της Ανατολής, απ' την οποία και δανείστηκε πολλά και ο Χριστιανισμός. 
Κι αναφέρομαι σε μια απ' της βασικές ινδικές και κινεζικές "αξίες", αυτή της "νίκης χωρίς μάχη"! Είναι πράγματι κατόρθωμα να ξεφορτωθείς έναν αντίπαλο χωρίς να τον πληγώσεις και δίχως καν να πολεμήσεις μαζί του...
Ένας κοινός άνθρωπος, αν αδικηθεί ή προσβληθεί, θα τραβήξει το σπαθί του και θα θέσει σε κίνδυνο δύο ζωές, τη δική του και του αντιπάλου. Όμως ο ανώτερος άνθρωπος δεν χάνει την ψυχραιμία του. Και στις πιο απρόσμενες καταστάσεις διατηρεί την αυτοκυριαρχία του και δεν αντιδρά βίαια. Δεν μπαίνει στη λογική και στο παιχνίδι του αντιπάλου. 
Πραγματική δύναμη είναι η διατήρηση της ηρεμίας. Η βίαιη αντίδραση είναι η εύκολη λύση. Η αρχή της μη αντίστασης, της μη βίας είναι βασική και στην αυθεντική διδασκαλία των ανατολικών πολεμικών τεχνών. Δεν μπλοκάρουμε την επιθετική ορμή του αντιπάλου. Με μια χορευτική φιγούρα την αποφεύγουμε και μ' ένα ελαφρύ τράβηγμα τον σωριάζουμε στο έδαφος καθιστώντας τον θύμα την ίδιας της ορμητικότητάς του...
Το μυστικό είναι να συμφιλιωθείς με τον αντίπαλο, να τον πείσεις πόσο ανόητη είναι η αντιπαράθεση μεταξύ σας, και σαν ύστατη λύση να τον αποθαρρύνεις ή να τον εξουδετερώσεις με τις ηπιότερες αρνητικές συνέπειες για κείνον. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε πως ο εχθρός που νικήσαμε παραμένει εχθρός, ενώ ο εχθρός που πείσαμε γίνεται φίλος μας...
Στην ανατολική παράδοση όλο αυτό συμβολίζεται καλύτερα απ' το φυσικό στοιχείο του νερού. Το νερό υποχωρεί στο μαχαίρι και γι' αυτό δεν μπορεί να κοπεί ή να τραυματιστεί. Είναι άτρωτο γιατί δεν αντιστέκεται...

Παρασκευή 22 Μαΐου 2020

Ρώμη και Χριστιανισμός: αλήθειες και ψέματα (ΙΔ΄ - Τα διατάγματα του Μεγάλου Διωγμού)

Στην παγκόσμια ιστορία όταν λέμε "μεγάλος πόλεμος" εννοούμε τον πρώτο παγκόσμιο. Στη χριστιανική ιστορία όταν λέμε "μεγάλος διωγμός" εννοούμε αυτόν του Διοκλητιανού, που εκδηλώθηκε, κυρίως στην Ανατολή, απ' το 303 ως το 312-313 μ.Χ. 
Είχε ήδη προηγηθεί το σκληρό διάταγμα και ο διωγμός των Μανιχαίων (Μάρτιος 297 μ.Χ.) που θεωρήθηκαν "πράκτορες των Περσών". Την ίδια περίοδο και οι Πέρσες θεωρούσαν τους χριστιανούς "πράκτορες των Ρωμαίων" και τους εδίωκαν...
Απ' το 260 μ.Χ. η χριστιανική εκκλησία είχε σε κάποιο βαθμό κερδίσει την ανοχή και την αναγνώριση. Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως ακριβώς απέναντι απ' τα ανάκτορα του Διοκλητιανού στη Νικομήδεια λειτουργούσε μεγάλος χριστιανικός ναός. 
Ο ίδιος ο Διοκλητιανός ήταν σχετικά μετριοπαθής. Επέμενε πως η πολιτική ανυπακοή των χριστιανών έπρεπε να περαιωθεί χωρίς να χυθεί αίμα. Όταν όμως το πράγμα έφτασε, κατά την κρίση του, στο απροχώρητο, αποφάσισε να σκληρύνει τη στάση του εκδίδοντας τρία διατάγματα.
Με το πρώτο, Φεβρουάριος 303 μ.Χ., διατάσσονταν η καταστροφή όλων των χριστιανικών εκκλησιών και ευκτήριων οίκων, η δήμευση των περιουσιών τους, η παράδοση και καταστροφή των χριστιανικών γραφών και λειτουργικών βιβλίων και η απαγόρευση κάθε εκδήλωση της χριστιανικής λατρείας. Τα μέλη των ανώτερων τάξεων που δεν θα αποκύρητταν τον χριστιανισμό έχαναν τα δικαστικά τους προνόμια και οι αυτοκρατορικοί υπάλληλοι, κυρίως απελεύθεροι, υποβιβάζονταν σε δούλοι.
Το δεύτερο διάταγμα εκδόθηκε στις αρχές καλοκαιριού του 303 μ.Χ., ως αποτέλεσμα πολιτικών ταραχών στη Μελιτινή και Συρία, και διέταζε τη σύλληψη του χριστιανικού κλήρου. Μάλλον αυτό το διάταγμα δεν εφαρμόστηκε στη Δύση.
Ένα τρίτο διάταγμα εκδόθηκε το φθινόπωρο του 303 μ.Χ. που, με τη συμπλήρωση 20 ετών βασιλείας του Διοκλητιανού, απονέμει χάρη στους φυλακισμένους χριστιανούς κληρικούς με την προϋπόθεση να θυσιάσουν στους πατρώους θεούς. Ακολούθησε ένα τέταρτο διάταγμα, δεν γνωρίζουμε ακριβώς πότε (μάλλον αρχές 304 μ.Χ.), που διέταζε όλους τους κατοίκους της αυτοκρατορίας να θυσιάσουν στους θεούς με την απειλή θανατικής ποινής. Έτσι, θα αποκαλύπτονταν όλοι οι χριστιανοί της επικράτειας...
Την περίοδο αυτή, όπως και επί Δεκίου, λαμβάνουν χώρα μαζικές αποστασίες χριστιανών. Άλλωστε αυτός ήταν και ο σκοπός των διαταγμάτων. Να τρομοκρατήσει τους χριστιανούς κι όχι να τους εξοντώσει. Γι' αυτό και η εφαρμογή τους δεν ήταν αυστηρή. Οι πραγματικά θανατωθέντες ήταν ελάχιστοι. Και κυρίως εκτελούνταν όσοι προέβαιναν σε προκλητικές ενέργειες και δημόσιες παρεμβάσεις εναντίον των πολιτικών αρχών. Γενικά, πρέπει να γνωρίζουμε πως στη ρωμαϊκή παράδοση τα αυστηρά διατάγματα είχαν περισσότερο χαρακτήρα εκφόβισης και εξαναγκασμού σε υπακοή, παρά στην εξόντωση των αντιπάλων. Και αργότερα, όταν επικράτησαν οι χριστιανοί, διατάγματα όπως π.χ. εκείνα του Θεοδοσίου εναντίον των "αιρετικών" μοντανιστών και ευνομιανών, ή και αυτά εναντίον των "εθνικών" δεν εφαρμόστηκαν με αυστηρότητα. Γι' αυτό και λείπουν οι ιστορικές μαρτυρίες για θανατικές ποινές...
Κλείνουμε με ένα ευτράπελο στις "παρυφές" του Μεγάλου Διωγμού. Όπως διέσωσε ο επίσκοπος Καρχηδόνας Μενσούριος, υπήρχαν στις φυλακές πολλά καθάρματα και εγκληματικά στοιχεία που προσποιούνταν τους χριστιανούς για να καλοπερνούν με τις φιλανθρωπίες των χριστιανών που ήταν ομολογουμένως γενναιόδωρες προς τους φυλακισμένους ομοπίστους τους...

Παρασκευή 15 Μαΐου 2020

Πώς γεννήθηκε η έννοια της "αμαρτίας"...

Με τις αρχαίες μυστηριακές θρησκείες θ’ ασχοληθούμε εκτενέστερα μια άλλη φορά, αλλά η επίδρασή τους στον χριστιανισμό υπήρξε καταλυτική.
Στα πλαίσια του ελληνο-ρωμαϊκού κόσμου η θρησκευτικότητα γενικά ευνοούσε τις απολαύσεις των αισθήσεων. Αλλά δεν γινόταν το ίδιο και με τις ανατολίτικες θρησκείες που άρχισαν να καταλαμβάνουν όλο και σημαντικότερη θέση στο ρωμαϊκό πάνθεο. 
Ο χριστιανισμός ήταν απόρροια και εξέλιξη αυτού του φαινομένου. Η τάση αποκήρυξης του κόσμου και της σαρκός και η απόσυρση σ’ έναν εσωτερικό-πνευματικό κόσμο είναι εμφανής και σε ιουδαϊκές αιρέσεις (Εσσαίοι) και σε φρυγικές και αιγυπτιακές λατρείες της ίδιας περιόδου. Ο Ιουβινάλης, π.χ., αναφέρει πως οι ιερείς της Κυβέλης στη Ρώμη ευνουχίζονταν για χάρη της βασιλείας των ουρανών, ενώ μια κυρία της αριστοκρατίας βούτηξε στα παγωμένα νερά του Τίβερη για να εκπληρώσει ένα τάμα στην Ίσιδα...
Μεγάλος λάθος είναι και ο ισχυρισμός των χριστιανών πως η ηθική είναι δικιά τους "ανακάλυψη". Η Ηθική ήταν ανέκαθεν βασικός κλάδος της φιλοσοφίας και θεολογίας των ανατολικών λαών που έφτασε και στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου μέσω του πλατωνισμού, στωικισμού κ.λπ. 
Μόνη διαφορά πως η προγενέστερη ηθική  αφορούσε κυρίως κοινωνικά καθήκοντα προς τον πλησίον, ενώ ο χριστιανισμός υπερτόνισε το προσωπικό της στοιχείο στη σχέση με τον Θεό.
Στο Χριστιανισμό υπάρχει πολύ έντονη η έννοια της "αμαρτίας", της "ανυπακοής" και του "εγωισμού". Όλ’ αυτά έχουν ιστορική εξήγηση και αποτελούν τα "απόνερα" του μακρινού παρελθόντος.
Κάποτε οι άνθρωποι ζούσαν σε αγέλες, όπως και πολλά άλλα είδη ζώων. "Άτομο" δεν υπήρχε. Πάνω απ’ όλα ήταν η αγέλη, αυτή έπρεπε να επιβιώσει, η αξία της ζωής κάθε μέλους της ήταν ανύπαρκτη, κάτι σαν τις μηρμιγκοφωλιές ή τα σμήνη των μελισσών. Κανένα μέλος της αγέλης δεν διανοούνταν να διαφοροποιηθεί απ’ το σύνολο, να αμφισβητήσει, να χαράξει ατομική πορεία.
Κάποια όμως στιγμή, θες γιατί ο εγκέφαλος του ανθρώπου αναπτύχθηκε, θες για χίλιους δυο άλλους λόγους, ο άνθρωπος-μέλος της αγέλης άρχισε να αποκτά αυτοσυνειδησία. Να αναπτύσσει το ΕΓΩ του. Να διαμορφώνει προσωπική άποψη για τα θέματα, δική του θέληση και δράση, που πιθανώς ερχόταν σε αντίθεση με την κοινή πορεία της αγέλης. Διεκδικούσε αρχηγιλίκι, ατομική περιουσία, τα ωραιότερα θηλυκά. 
Αυτό βέβαια είχε διαλυτικές τάσεις για τις μέχρι τότε συμπαγείς και ομόφρονες ανθρωποομάδες. Έθετε σε άμεσο κίνδυνο την ίδια την επιβίωσή τους. 
Κάπως έτσι διαμορφώθηκε ο μύθος της "πτώσης" του ανθρώπου, που συνδέθηκε σε όλους τους πολιτισμούς με το "ίδιον θέλημα", την "ανυπακοή", τον "εγωισμό"! Αυτές ακριβώς οι ιδιότητες, που τόσο ταλάνισαν τις πρωτόγονες κοινωνίες, δαιμονοποιήθηκαν και έφτασαν ως εμάς ως "μεγάλα αμαρτήματα που τιμωρεί ο Θεός"...

Τετάρτη 6 Μαΐου 2020

Ρώμη και Χριστιανισμός: αλήθειες και ψέματα (ΙΓ΄ - Θρησκεία μαρτύρων)

Είχαμε αναφερθεί παλαιότερα στην αλληλογραφία Πλίνιου Νεότερου με τον αυτοκράτορα Τραϊανό γύρω στα 110 μ.Χ. Στην επιστολή του ο Πλίνιος διακρίνει τους Χριστιανούς σε τρεις κατηγορίες: α) Ομολογητές, δηλ. αυτούς που παραδέχονταν πως είναι χριστιανοί και έμεναν αμετακίνητοι ακόμα κι όταν απειλούνταν με βασανισμούς ή θάνατο, β) Αρνητές, που δήλωναν πως ούτε είναι ούτε υπήρξαν ποτέ χριστιανοί και γ) Αποστάτες, που παραδέχονταν πως κάποτε είχαν ασπαστεί τον χριστιανισμό αλλά ήδη τον απαρνήθηκαν.
Τις ίδιες περίπου κατηγορίες χριστιανών βρίσκουμε και στα χρόνια του Μεγάλου Διωγμού, που ξεκίνησε στις αρχές του 303 μ.Χ., κράτησε δέκα χρόνια και ήταν η σκληρότερη δοκιμασία της χριστιανικής εκκλησίας στο ανατολικό κυρίως τμήμα, μια και στη Δύση κράτησε μόνο δυο χρόνια και ήταν πολύ πιο ήπιος.
Στο Μεγάλο Διωγμό θα αναφερθούμε και σε άλλη ανάρτηση. Όμως συνέβησαν πράγματα πρωτόγνωρα ως τότε. Εκκλησίες καταστράφηκαν, η περιουσία τους δημεύθηκε, η χριστιανική λατρεία απαγορεύτηκε, τα ιερά βιβλία καιγόντουσαν, οι χριστιανοί αποβάλλονταν απ’ τη διοίκηση και το στράτευμα κ.λπ.
Ο τρόπος που αντιμετώπισαν οι χριστιανοί τη διαταγή για παράδοση των ιερών τους βιβλίων δεν ήταν ενιαίος.  Στην Ανατολή δεν θεωρήθηκε σοβαρό παράπτωμα. Στη Δύση όμως θεωρήθηκαν "αποστάτες"! Κάποιοι μάλιστα προτίμησαν τον θάνατο απ’ την παράδοση των βιβλίων τους...
Όπως έχουμε ξαναπεί, οι χριστιανοί για καθαρά προπαγανδιστικούς λόγους επικαλούνται εξωφρενικούς αριθμούς μαρτύρων. Η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Ακόμα και στην Παλαιστίνη, που υπήρχαν πολλοί χριστιανοί κι ο διωγμός ήταν σκληρότατος, οι μάρτυρες δεν ξεπέρασαν τους εκατό σύμφωνα με τα στοιχεία του χριστιανού Ευσέβιου. 
Και οι περισσότεροι απ’ αυτούς ήταν "εθελοντές μάρτυρες". Δηλαδή προκαλούσαν οι ίδιοι τη θανατική τους καταδίκη προβαίνοντας σε προκλητικές και ακραίες ενέργειες. Π.χ. έσκιζαν δημόσια αυτοκρατορικά διατάγματα, γκρέμιζαν αγάλματα, διέκοπταν τους επάρχους την ώρα που θυσίαζαν συχνά με προσβλητικό τρόπο κ.λπ.
Για να είμαστε ειλικρινείς, η πλειοψηφία των "εθελοντών μαρτύρων" ήταν "αιρετικοί", όπως μοντανιστές, δονατιστές, εβιωνίτες κ.λπ. Αλλά υπήρχαν και πολλοί μάρτυρες εθελοντές που ανήκαν στην "καθολική-ορθόδοξη" εκκλησία. Έχουν μάλιστα καταγραφεί και περιπτώσεις χριστιανών που ανήκαν σε διαφορετικές εκκλησίες και την ώρα του μαρτυρίου ο καθένας έστρεφε αλλού το κεφάλι του. Τόσο έντονη υπήρχε η μεταξύ τους εχθρότητα...
Γενικά μπορούμε να πούμε πως ο Χριστιανισμός είναι μια θρησκεία του μαρτυρίου. Οι μάρτυρες είναι οι "ήρωες" του χριστιανισμού. Και το μαρτύριο θεωρούνταν "βάπτισμα αίματος", διαβατήριο προς τον Παράδεισο. 
Αλήθεια, ποιος μπορεί να νικήσει κάποιον που όχι μόνο αδιαφορεί για τη ζωή του αλλά πιστεύει ακράδαντα πως μέσω του θανάτου οδηγείται σ’ έναν άλλον απόλυτα ιδανικό κόσμο;