Καλή Χρονιά!

 

Καλά Χριστούγεννα!

 

Θρησκεία και επιστήμη (Ι') - Μια πολύ παλιά σύγκρουση...

Η διαμάχη Επιστήμης και χριστιανικής Πίστης κορυφώθηκε από 17ο αιώνα, την περίοδο του Διαφωτισμού. Και πέρασε από πολλές φάσεις μέχρι να φτάσει σήμερα σε ένα, ας πούμε, σημείο ισορροπίας. 

Αρχικά, και οι δύο πλευρές ήταν ανυποχώρητες και ασυμβίβαστες. Υποστήριζαν πως είναι δύο εντελώς ασύμπτωτα πεδία. Και η κάθε πλευρά διεκδικούσε την αποκλειστικότητα. Η θρησκευτική πίστη, στην καλύτερη περίπτωση, αποδεχόταν την επιστήμη και τη φιλοσοφία ως "υπηρέτες" της θεολογίας. 

Και φυσικά η Επιστήμη ταύτιζε κάθε μορφή θρησκευτικής πίστης με τη δεισιδαιμονία, την έλλειψη μόρφωσης και τη χωριατίλα. 

Στα επόμενα χρόνια σταδιακά οι τόνοι έπεφταν. Όλο και περισσότεροι άρχισαν να καταβάλλουν προσπάθειες αμοιβαίας κατανόσης και σεβασμού. Διατυπώθηκαν πολλές απόψεις. Πως επιστήμη και πίστη είναι δύο ανεξάρτητοι μεν αλλά εφαπτόμενοι κύκλοι, πως αλληλοσυμπληρώνονται, αλληλοπεριχωρούνται κ.λπ.

Σε επόμενες αναρτήσεις θα δούμε πώς αντιμετώπιζαν αυτή τη σχέση και οι Χριστιανοί των πρώτων αιώνων...

Καταδικάζει τον πλούτο ο Χριστιανισμός; (ΚΒ' - Εργασία ή Κεφάλαιο;)

 

Το εισόδημα των ανθρώπων διακρίνεται χονδρικά σε δύο μεγάλες κατηγορόες: Σε αυτό που προέρχεται από την εργασία και σε αυτό απ' το κεφάλαιο. 

Στη δεύτερη περίπτωση έχουμε τρεις υποκατηγορίες: Το εισόδημα από την κατοχή της γης (έγγειος πρόσοδος), αυτό από το χρηματικό κεφάλαιο (τόκος) και το εισόδημα από επενδύσεις (επιχειρηματικό κέρδος).

Οι αστοί οικονομολόγοι προαπσαθούν να μας πείσουν όχι μόνο πως το κεφάλαιο είναι αναγκαίος συντελεστής παραγωγής, άρα δικαιούται αμοιβής, αλλά και ότι υπερέχει από τα προϊόντα της εργασίας.

Ο Χριστιανισμός δεν αρνείται την αναγκαία αξιοποίηση όλων των μορφών κεφαλαίου προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγή, αλλά προτάσσει τον ρόλο και την αξία της εργασίας, καταδικάζοντας τον παρασιτισμό. 

Μόνο το εισόδημα που προέρχεται από την προσωπική εργασία θεωρείται ηθικά δικαιωμένο. Καταδικάζει απερίφραστα τον τόκο αλλά και την μεγάλη ιδιοκτησία. Κάνει δεκτή μόνο την μικρή ιδιοκτησία που είναι συνδεδεμένη με την επιβίωση του εργαζόμενου ενθρώπου και της οικογένειάς του.

Στον ελληνορωμαϊκό κόσμο η χειρωνακτική εργασία ήταν κοινωνικά απαξιωμένη. Ταίριαζε μόνο στους δούλους κι όχι στους ελεύθερους και αξιπρεπείς πολίτες. Ο Χριστιανισμός ανέτρεψε αυτή την αντίληψη.

Στην Παλαιά Διαθήκη διαβάζουμε πως ακόμα και στον Κήπο της Εδέμ η εργασία αποτελούσε νόμο. Οι πρωτόπλαστοι ευθύνονταν με την καλλιέργεια και τη φύλαξη του Κήπου. Μετά την πτώση όμως η εργασία αποκτά ένα χαρακτηριστικό νέο. Γίνεται επίμοχθη, κουραστική, αλλά δεν χάνει τον βαθύτερο ηθικό της χαρακτήρα. 

Αλλά και στη λατρεία αποκαλείπτεται ο ρόλος της εργασίας. Η εντολή είναι να εργαζόμαστε έξι μέρες και μόνο μία, την έβδομη, να αφιερώνουμε στη λατρεία του Θεού!

Το ίδιο πνεύμα ισχύει και στην Καινή Διαθήκη. Ο ίδιος ο Ιησούς εργάζεται ως κτίστης και ξυλουργός. Και ως μαθητές του στρατολογεί ανθρώπους του μόχθου κι όχι εισοδηματίες. 

Ο δε απόστολος Παύλος δεν σταματάει ποτέ να ασκεί το επάγγελμα του σκηνοποιού, κι ας μπορούσε να ζει με έξοδα των χριστιανικών κοινοτήτων.

Καταδικάζει τον πλούτο ο Χριστιανισμός; (ΚΑ' - Επιτρέπεται ο τόκος;)

 

Είναι γνωστό πως η Παλαιά Διαθήκη (δηλαδή η εβραϊκή Βίβλος) απαγορεύει το έντοκο δάνειο προς "αδελφό". Αυτό σημαίνει στην πράξη πως δεν επιτρέπεται να δανείσει ένας Εβραίος έναν άλλον Εβραίο με τόκο. Μπορεί όμως να το κάνει σε έναν Εθνικό! Άρα η απαγόρευση δεν είναι απόλυτη. Δεν ισχύει έναντι όλων.

Η Καινή Διαθήκη (δηλαδή η χριστιανική Βίβλος) καταργεί αυτή τη διάκριση. Απαγορεύει ρητά και γενικά τον έντοκο δανεισμό. Θεωρεί μάλιστα ιδανικό να μην ζητάς πίσω ούτε καν το κεφάλαιο! 

Εννοείται πως αυτό αναφέρεται στις περιπτώσεις εκείνες που δανείζεις κάποιον που βρίσκεται σε μεγάλη ένδεια, π.χ. κινδυνεύει να χάσει το σπίτι, την ελευθερία του ή αδυνατεί να συντηρήσει την οικογένειά του. Ασφαλώς και δεν αφορά δάνεια που δίνονται για πολυτελείς διακοπές, μη αναγκαίες πολυτέλειες κ.λπ.

Κάποιοι, με αφορμή την παραβολή των ταλάντων ισχυρίζονται πως ο Ιησούς επέτρεψε τον έντοκο δανεισμό. Προφανώς πρόκειται για παρερμηνεία. 

Ο Ιησούς στις παραβολές του συνήθιζε να χρησιμοποιεί εικόνες και καταστάσεις οικείες στους ακροατές του, χωρίς να σημαίνει πως τις αποδέχεται. Οι παραβολές του ασώτου, του δούλου, των ληστών κ.λπ. δεν σημαίνει πως ευλογεί την ασωτεία, τη δουλεία και τη ληστεία.

Πίσω από την απαγόρευση του τοκισμού υπάρχει ένα σαφές θεωρητικό-αιτιολογικό υπόβαθρό. Ο Χριστιανισμός ένα μόνο εισόδημα αποδέχεται. Αυτό από την τίμια προσωπική εργασία. Απορρίπτει τον πλουτισμό εκείνου που κάθεται σε μία καρέκλα και απλά αφήνει τον χρόνο να δουλεύει για λογαριασμό του.

Φυσικά, στην απαγόρευση του τοκισμού σημαντικό ρόλο έπαιξαν και οι τραγικές συνέπειές του. Αν σήμερα οι αδύναμοι δανειολήπτες βρίσκονται σε οικτρή θέση, εκείνη την εποχή τα πράγματα ήταν πολύ πιο τραγικά. 

Όποιος αδυνατούσε να επιστρέψει το δάνειο μαζί με τους τόκους, κινδύνευε να χάσει την ελευθερία του, να μετατραπεί σε δούλος, τόσο αυτός όσο και η οικογένειά του. Κι όταν μιλάμε για επιτόκιο την εποχή του Ιησού, δεν αναφερόμαστε σε 4% και 5%...