Σάββατο 27 Ιανουαρίου 2018

Πώς οι Θεοί τιμώρησαν τη χριστιανική Ρώμη!

Το πιο συγκλονιστικό γεγονός των αρχών του 5ου αιώνα, που άφησε όλους άφωνους, ήταν η άλωση της Αιώνιας Πόλης απ’ τους Βησιγότθους του Αλάριχου στις 24 Αυγούστου 410.
Το γεγονός αυτό δεν ήταν δυνατό να μην λάβει και θρησκευτικές διαστάσεις. Οι Εθνικοί, που προφήτευαν πως οι Θεοί θα τιμωρήσουν τη Ρώμη που εγκατέλειψε τους Θεούς της, φαίνεται να δικαιώνονται. Η Θεία Τιμωρία αργεί αλλά δεν λησμονεί!
Στην προπαγάνδα των Εθνικών εντάσσεται κι ένα ακόμη ιστορικό γεγονός. Οι Γότθοι είχαν περάσει το 396 απ’ την Ελλάδα, αλλά δεν μπόρεσαν να εκπορθήσουν την Αθήνα γιατί στα τείχη της εμφανίστηκε η Αθηνά κι ο Αχιλλέας και τους έτρεψαν σε φυγή. Εκείνη την εποχή τέτοιοι μύθοι ήταν πολύ συνηθισμένοι και πιστευτοί...
Όσο ο Αλάριχος πολιορκούσε τη Ρώμη, οι Εθνικοί ξεθάρρεψαν και απήτησαν να οργανωθούν εκ νέου οι μαγικές τελετές που επί αιώνες προστάτευαν την πόλη. Ο Έπαρχος ζήτησε τη γνώμη του Πάπα που αναγκάστηκε να κάνει μια συμβιβαστική πρόταση: οι μαγικές τελετές να διεξαχθούν αλλά όχι δημόσια. Τελικά δεν έγινε τίποτα γιατί τέτοιες "μαγείες" πιάνουν μόνο όταν γίνονται στα φανερά κι όχι στα κρυφά, όπως τουλάχιστον γνωμοδότησαν οι τότε Μάγοι!
Η άλωση της Ρώμης είχε τόσο έντονη επίδραση που σύντομα δόθηκε η άδεια στους παγανιστικούς συλλόγους να επιστρέψουν προσωρινά στην πόλη, με την ελπίδα να επιστρέψει κι η εύνοια των Θεών. Πρόκειται κυρίως για χορευτές-συντρόφους της Κυβέλης, σημαιοφόρους που κρατούσαν λάβαρα με σχέδια φιδιών, μάντεις με αγάλματα, προφήτες, παραμυθάδες και άλλους τσαρλατάνους.

Τρίτη 23 Ιανουαρίου 2018

Χριστιανοί και Μπεκτασίδες (του θεολόγου Σταύρου Βαλλίδη) ΚΒ’ - Ο τεκές της Ρούσσας στο Διδυμότειχο

Η πραγματική ιστορία του τάγματος των Μπεκτασήδων αρχίζει την εποχή που την ηγεσία αναλαμβάνει στις αρχές του δεκάτου έκτου αιώνα ο Σεϊντ Αλί ή Μπαλήμ Σουλτάν, που οι Μπεκτασήδες τιμούν σαν τον δεύτερο μεγάλο αρχηγό τους. Ερευνητές υποστηρίζουν ότι αυτός ήταν ο πραγματικός ιδρυτής του τάγματος. 
Γεννήθηκε στο Διδυμότειχο, ο πατέρας του ήταν ηγούμενος του ιστορικού τεκέ της Ρούσσας, Σερσέ Αλή Μπαμπά, ενώ η μητέρα του ήταν μια αιχμάλωτη χριστιανή Σερβίδα ή Βουλγάρα πριγκίπισσα. 
Ως ηγούμενος του τεκέ της Ρούσσας -θέση που ανέλαβε μετά τον θάνατο του πατέρα του- η φήμη του ως χαρισματικού ηγέτη εξαπλώνεται μέχρι την Κωνσταντινούπολη. Έτσι, ο σουλτάνος Βαγιαζήτ Β΄ το 1501 θα του αναθέσει την οργάνωση του κεντρικού μητροπολιτικού τεκέ των Μπεκτασήδων στην Καππαδοκία, για να μπορέσει να ανακόψει τις δραστηριότητες των σιϊτικών ταγμάτων που καθοδηγούνται από τον Σάχη του Ιράν. 
Ο ίδιος ο Σουλτάνος που συμπαθούσε τους Μπεκτασήδες θα γίνει και αυτός μέλος της αδελφότητας, θα χρηματοδοτήσει μάλιστα την κατασκευή της στέγης του κεντρικού τουρμπέ. Από αυτό και μόνον αποδεικνύεται ότι μέχρι και την περίοδο του Μπαλήμ Σουλτάν οι σχέσεις των Μπεκτασήδων με το σεράι ήταν άριστες. Οι λόγοι βέβαια δεν ήταν θρησκευτικοί αλλά απόλυτα πολιτικοί. Οι δερβίσηδες θα προετοίμαζαν τις πρόσφατα κατακτημένες περιοχές πολιτιστικά και ιδεολογικά, εξασφαλίζοντας έτσι την ομαλή ένταξη των κατοίκων στο σύστημα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ο Μπαλήμ οργάνωσε το τάγμα του πάνω σε νέες εκσυγχρονιστικές βάσεις. Δεν απέφυγε την αντιγραφή των «τυπικών» των Βυζαντινών μοναστηριών, που προέβλεπαν με κάθε λεπτομέρεια τον καθορισμό συγκεκριμένου προγράμματος, λειτουργίας και κατανομής της εργασίας. Καθόρισε τον τρόπο διοίκησης του τάγματος και καθιέρωσε την ιεραρχική δομή του, με βαθμούς, προβλέποντας την εξέλιξη των υπηρετούντων σε αυτό. Για πρώτη φορά ο επικεφαλής Ντεντέ εκλέγεται από συμβούλιο και επικουρείται από επιτροπή δερβίσηδων. 
Αυτός, προσπάθησε να επιβάλει κάποια από τα χριστιανικά πρότυπα του ορθόδοξου χριστιανικού μοναχισμού, όπως την χρήση του κρασιού σε λατρευτικές και μη εκδηλώσεις, την επίσημη λατρεία της Αγίας Τριάδας (Θεός, Προφήτης, Αλή) καθώς και των δώδεκα αποστόλων (τους δώδεκα ιμάμηδες). 
Στο τάγμα καθιερώθηκε οι άγαμοι οπαδοί του να φορούν σκουλαρίκια, σαν διακριτικό, αλλά και σαν «κρίκους αφοσίωσης». Την ίδια εποχή καθιερώνεται και το νέο διακριτικό έμβλημα το «τεμπέρ» που αποτελείται από δύο πέλεκεις χιαστί, σε σχήμα σταυρού. Ο δανεισμός των συμβόλων και αρχών του Χριστιανισμού είναι καταφανής.
Η καθιέρωση της αγαμίας των δερβίσηδων ήταν η καινοτομία που θα προκαλέσει τις πρώτες ρήξεις στους κόλπους του τάγματος. Οι υποστηρικτές της αντίθετης άποψης έλεγαν ότι ο ιδρυτής του τάγματος Χατζή Μπεκτάς ήταν έγγαμος και οι διάδοχοί του ήταν συγγενείς του εξ αίματος. Αν καθιερωνόταν η αγαμία δεν θα βρισκόταν νόμιμος διάδοχος στο μέλλον. Έτσι οι Μπεκτασήδες θα χωριστούν σε δύο κλάδους: τους Babalar (πατέρες), αυτούς που υποστήριζαν τον έγγαμο βίο και βρίσκονταν κυρίως στις πόλεις, και τους «ευγενείς» που αποτελούνταν από τους Μπεκτασήδες της υπαίθρου. Οι τελευταίοι θα συνεργαστούν απόλυτα με τους Αλεβήδες Σιΐτες της Μ. Ασίας, ενώ από το 1526 και μετά θα εισχωρήσουν στον Μπεκτασισμό οι Καλεντέρ και Κιζιλμπάσιδες διαμορφώνοντας ένα καινούργιο παρακλάδι. 
Η εισχώρηση αυτή θα σηματοδοτηθεί από τα προνόμια που είχε πάρει από τον Σουλτάνο ο Μπαλήμ για την ασυλία των μελών του. Οι διάφορες ομάδες που θα είχαν θεωρηθεί ως σχισματικοί και κινδύνευαν να διωχθούν από το Σουννιτικό κράτος, τώρα απέκτησαν το δικαίωμα του ασύλου στο πλαίσιο μιας σφαιρικής, ανεκτικής ομπρέλας της οργάνωσης των Μπεκτασήδων.
Οι μεταρρυθμίσεις του Μπαλήμ Σουλτάν στην οργάνωση και λατρευτική ζωή των Μπεκτασήδων, με χριστιανικά τελετουργικά πρότυπα, συνετέλεσαν στην παραπέρα προσέγγιση του Μπεκτασισμού προς το Χριστιανισμό και τη διαφοροποίησή του από το σουννιτικό Ισλάμ. 
Το γεγονός αυτό αποκτά μεγαλύτερη σημασία για την επικράτηση του Μπεκτασισμού στο χώρο της Μικράς Ασίας, γιατί δημιούργησε τις βασικές προϋποθέσεις για την ύπαρξη κοινών γνωρισμάτων μεταξύ του Μπεκτασισμού και της Ορθοδοξίας. Τα κοινά αυτά γνωρίσματα, είτε αναφέρονταν σε σύμβολα και σε τύπους, είτε είχαν κοινό τελετουργικό ή δογματικό περιεχόμενο, συντελούσαν στο «κοινά παραδεκτό» μεταξύ των οπαδών των δύο θρησκευτικών ομάδων. Χαρακτηριστική είναι η καθιέρωση της αγαμίας που προαναφέρθηκε και δεν είχε υιοθετηθεί στα πρώτα χρόνια ανάμεσα στους Μπεκτασήδες.
Η εξέλιξη του Μπεκτασισμού με τις μεταρρυθμίσεις του Μπαλήμ Σουλτάν θα εδραιωθεί στο βιλαέτι της επαρχίας της Άγκυρας, της Σεβάστειας, της Λυκίας νοτιοδυτικά του Ικονίου, στις κουρδικές περιοχές και οριστικά στην περιοχή της Κριμαίας και τα Βαλκάνια. 
Η Αλβανία θα γνωρίσει τον Μπεκτασισμό, που θα υιοθετηθεί από τους κατοίκους της και οι παράλληλοι δρόμοι τους θα ταυτιστούν με την ιστορική τους ύπαρξη.
Η γνώση μας για τις μυστηριακές δοξασίες του Μπεκτασικού τάγματος είναι ελλιπής, όπως εξάλλου και για όλα τα μυστηριακά δόγματα, τα οποία κατά καιρούς εμφανίστηκαν στην ιστορία του πολιτισμού. Αναφέρθηκε, ακαθόριστα ωστόσο, ότι το Μπεκτασικό τάγμα διέσωσε πολλά προ-ισλαμικά θρησκευτικά στοιχεία, συνδεδεμένα με στοιχεία δανεισμένα από το Σαμανισμό. 
Υπάρχει η άποψη ότι ο Μπαλήμ Σουλτάν, πριν αναχωρήσει από την Θράκη για την Μικρά Ασία και πριν αναλάβει τη θέση του ηγουμένου στον μητροπολιτικό τεκέ των Μπεκτασήδων το 1501, πρέπει να είχε μελετήσει τον Ορφικό μυστικισμό. Δεν είναι τυχαίο, ισχυρίζονται νεότεροι ερευνητές, ότι πολλές από τις δοξασίες και μέρη από τις τελετές της λατρείας των Καβείρων θα υιοθετηθούν από τις μυστικές τελετές των Μπεκτασήδων.
Ο Μπεκτασισμός απετέλεσε ένα τρόπο ζωής του πιστού που ήταν αλληλένδετος με τη μουσική, το πιοτό, την ποίηση, τα όργανα και γενικά την χαρούμενη ζωή. Η θρησκευτική αυτή διάσταση είχε άμεσες συνέπειες στην ανθρώπινη ψυχή του πιστού.
O ουσιαστικός μεταρρυθμιστής του τάγματος Μπαλήμ Σουλτάν πέθανε το 1516 και ετάφη στον κεντρικό τεκέ των Μπεκτασήδων στην Καππαδοκία, ενώ το μαυσωλείο του αποτελεί μέχρι σήμερα τόπο προσκυνήματος των Αλεβήδων.

Παρασκευή 19 Ιανουαρίου 2018

Χριστιανοί και Μπεκτασίδες (του θεολόγου Σταύρου Βαλλίδη) ΚΑ’ - Το τάγμα των Μεβλεβί

Το τάγμα των Μεβλεβί, που απέκτησε με τον καιρό και πολιτική ισχύ, αποτελείτο από μέλη μοναχών δερβίσηδων, Μουσουλμάνων οργανωμένων στο τάγμα. Το τάγμα των Μεβλεβήδων κατέχει την πρώτη θέση μεταξύ των Μουσουλμανικών Σουννιτικών ταγμάτων.
Ιδρυτής του ήταν ο Mevlana Celaleddin Rumi (Ο Κύριος ημών Τζελαλεντίν ο Ρωμιός), γεννήθηκε στη πόλη Μπάλχ ή Μπέλχ (σημερινό Αφγανιστάν) πιθανόν το 1207 και πέθανε στο Ικόνιο το 1273. 
Ο πατέρας του ήταν ο Sultan Ulema (ο σοφότερος των νομοδιδασκάλων, σουλτάνος των Ουλεμάδων), έφυγε από το Χορασάν και εγκαταστάθηκε στο Ικόνιο την εποχή των Σελτζούκων. Πιθανοί λόγοι της αποχώρησής του ήταν η έντονη διαφωνία του πάνω σε δογματικά θέματα με τους υπόλοιπους νομομαθείς, αλλά και οι πιέσεις από τις Μογγολικές επιδρομές στην περιοχή. 
Το Σελτζουκικό εμιράτο την εποχή αυτή γίνεται ο πόλος έλξης πλήθους επιστημών, φιλοσόφων και διανοητών. Ο Μεβλανά έρχεται σε επαφή με τον δερβίση Σεμσεντίν Τεμπριζί και μυείται στον μυστικισμό. Ο Μεβλανά γνώριζε εκτός από περσικά, αραβικά και ελληνικά. Συμπαθούσε τους Χριστιανούς, διότι πίστευε ότι δεν είχαν μεγάλες διαφορές από τις ιδέες του. Έχει γράψει ποιήματα και στην ελληνική γλώσσα.  Ο Μεβλανά ανήκε στην αριστοκρατία του Ισλάμ και στην διδασκαλία του δεν έκανε μεταξύ των πιστών καμιά θρησκευτική, εθνική ή ταξική διάκριση.
Το χαρακτηριστικό ολόκληρου του έργου του Μεβλανά βασίζεται στην αγάπη και ειδικά στην απεριόριστη αγάπη για το Θεός. Το ποιητικό του έργο «Μασναβί» (Mesnevi ) το οποίο θεωρείται πηγή μυστικισμού, αποτελείται από 25.000 στίχους σε εκλαϊκευμένη γλώσσα πολύ φιλική και εύκολη για απομνημόνευση από τους μαθητές του. Στοιχεία της νεοπλατωνικής φιλοσοφίας θα επηρεάσουν την διδασκαλία του, ενώ ο Πλάτων και η φιλοσοφία του θα γίνει γνωστή μεταξύ των μορφωμένων στην περιοχή του Ικονίου και στην συνέχεια θα επεκταθεί σε όλη την Μικρά Ασία.
Η βασική θρησκευτική τελετή των Μεβλεβήδων είναι η μουσική και ο sema (έκσταση), ο περιστρεφόμενος χορός που εκτελούσαν φορώντας ειδικούς χιτώνες, μανδύες που κάλυπταν όλο το σώμα ενώ στην κεφαλή φορούσαν τον χαρακτηριστικό ψηλό σκούφο. Στην μέση έφεραν δερμάτινη ζώνη που στο κέντρο έφερε ημιπολύτιμη πέτρα ή κομμάτι από ελεφαντόδοντο. Η περιστροφή γύρω από τον εαυτό τους ήταν τόσο γρήγορη που ο θεατής δεν μπορούσε να διακρίνει το πρόσωπό τους.
Ο διακεκριμένος Τούρκος καθηγητής Χαλίλ Ιναλτζίκ αναφερόμενος στους Μεβλεβήδες γράφει: «Στις μεγάλες πόλεις οι τεκέδες των Μεβλεβήδων αποτελούσαν ένα είδος πνευματικής εστίας, κάτι σαν καλλιτεχνικό εργαστήρι, θα τολμούσαμε να πούμε. Φυσικά, η τέχνη ήταν γι’ αυτούς εφόδιο του μυστικισμού, ο sema ήταν τελετουργικός χορός που απέδιδε την κίνηση των ουρανίων σωμάτων και η μουσική τους θεία μελωδία ξυπνούσε τον ενθουσιασμό στο μύστη και τον οδηγούσε στην έκσταση. Βασικό στόχος των Μεβλεβήδων είναι η προσπάθεια υπέρβασης της ατομικότητας και εκμηδενισμού του εγώ, η πλήρη παράδοση στο Θεός. Οι προσωπικές εκστατικές εμπειρίες τους αποτελούν μυστικό του περιβάλλοντός τους.
Σύμφωνα με τη διδασκαλία του Μεβλανά ο άνθρωπος οφείλει να ανακαλύψει τη θεία εικόνα που έχει μέσα του και να φθάσει στην ένωση με το Θεός. Το κομπολόι που πολλές φορές αποτελείται από χάντρες από κοράλλι, τους βοηθούσε στην προσευχή προς τον Θεός και την αυτοσυγκέντρωση ενώ η χρήση του κρασιού και οινοπνεύματος δεν απαγορευόταν μεταξύ των οπαδών τους .
Κατά την τελετή του εκστασιακού χορού η συμμετοχή μικρής ορχήστρας που αποτελείται από παραδοσιακά όργανα της εποχής δίνει τον ρυθμό και προετοιμάζει την μυστικιστική ατμόσφαιρα. Το χαρακτηριστικότερο από όλα τα όργανα που συμμετέχουν είναι τον “ney” που έμοιαζε με αυλό και ήταν το αγαπημένο όργανο του Μεβλανά. Η χρήση της μουσικής και του χορού δεν αναφερόταν στο Κοράνι σαν μέσω λατρευτικής, τελετουργικής έκφρασης. Ισχυρίζονταν ότι μιμούντο τον προφήτη Δαβίδ που παίζοντας την λίρα του υμνούσε τον Κύριο.
Η σωτηρία της ψυχής τους γινόταν με την σοφή καθοδήγηση του πνευματικού τους ηγέτη. Αυτό αποτελούσε τον σκοπό της ύπαρξής τους. Η αυστηρή δοκιμασία ήταν απαραίτητη πριν την αποδοχή τους στην κοινότητα. Βασικά στοιχεία για τον μυημένο αποτελούσαν ο όρκος υποταγής, η υπομονή, η σιωπή, η ελεημοσύνη, η βοήθεια προς τον πλησίον και η σεμνότητα. Μεσολαβούσε αρκετό χρονικό διάστημα μέχρι ο υποψήφιος να γίνει κατάλληλος για μύηση. Ο υπνωτισμός, οι αυτοτραυματισμοί, οι εκστάσεις αποτελούσαν μέρη της τελετουργίας τους.
Οι περιηγητές αναφέρονται στους «περιστρεφόμενους δερβίσηδες» σαν να ήταν μια εικόνα εξωτική που έκαναν τις τελετουργίες τους δημόσια περιγράφοντας με κάθε λεπτομέρεια τις κινήσεις και συμβολισμούς του χορού τους, ενώ πολλές φορές σπουδαίοι ευρωπαίοι λόγιοι αναφέρονται με περισσό σαρκασμό για τις δραστηριότητές τους.
Ο μεγαλοπρεπής μητροπολιτικός τεκές τους βρίσκεται στο Ικόνιο και κτίστηκε πάνω σε παλιό χριστιανικό μοναστήρι και πτωχοκομείο της Ευφημιάδος, όπου ο Γρηγόριος ο Θεολόγος καθώς και ο αδελφός του Καισάρειος υπήρξαν αρωγοί και χορηγοί του. Μέσα στο μοναστήρι υπάρχει ο τάφος ηγουμένου της μονής του Αγίου Χαρίτωνος, αδελφικού φίλου του Μεβλανά. Οι Μεβλεβήδες τιμούσαν τον άγιο με ευλάβεια.
Οι σχέσεις των Μεβλεβήδων με τους χριστιανούς αλλά και με όλα τα γνωστά θρησκευτικά δόγματα ήταν άριστες. Όπως μας πληροφορεί ο ερευνητής και βιογράφος του Τζελαλεντίν, Κολύβας, την ημέρα της κηδείας του πιστοί πέντε διαφορετικών θρησκειών ακολούθησαν την κηδεία του. Η νύχτα αυτή ονομάστηκε Σεμπούλ Αρούς (Νύχτα τηςΈνωσης).
Ο Aflaki Shams al-Din Ahmad, ο βιογράφος του Μεβλανά, αναφέρει ότι ο δάσκαλος συναναστρεφόταν και συζητούσε με τον ηγούμενο της χριστιανικής μονής του Πλάτωνα (Ak manastir, λευκό μοναστήρι) που βρισκόταν κοντά στο Ικόνιο. Πρόκειται για την Ιερά μονή του Αγίου Χαρίτωνα. Κατά την παράδοση ο Μεβλανά εγκαινίασε ιδιαίτερες σχέσεις με τους χριστιανούς μοναχούς, προβαίνοντας σε φιλοσοφικές και θρησκευτικές συζητήσεις. Οι σχέσεις αυτές συνεχίστηκαν, και μετά τον θάνατο του Μεβλανά. Οι οπαδοί του τάγματος προέρχονταν και από τους χριστιανούς κατοίκους της περιοχής της Μικράς Ασίας, ενώ δερβίσης του τάγματος φέρεται ότι επέλεξε να χριστεί και ο Λαμπαδάριος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας και μελοποιός Πέτρος ο Λαμπαδάριος, ο μέγιστος μεταβυζαντινός μουσικός που έζησε τον 18ο αιώνα.
Ο Τζελαλεντίν Ρουμί, που είχε μαθητές απ’ όλες τις τάξεις και τα επαγγέλματα, καλούσε τους μαθητές του γύρω του με λόγια όπως: ‘Έλα, έλα, ότι κι αν είσαι ας είσαι, πάλι έλα. Έλα, πάλι έλα, ακόμα κι αν είσαι άθεος, ειδωλολάτρης ή Ζωροάστρης. Ο δικός μας τόπος συνάθροισης δεν είναι τόπος απελπισίας. Πάλι έλα, ακόμα κι αν έχεις παραβεί εκατό φορές τον όρκο μετανοίας. Μην πηγαίνεις στο χωριό της απελπισίας, υπάρχουν ελπίδες. Μην πηγαίνεις προς το σκοτάδι υπάρχουν ήλιοι.’
Στο μοναστήρι των Μεβλεβί στο Ικόνιο με τον θάνατό του το 1273, κατασκευάστηκε Μαυσωλείο που θα αποτελέσει τόπο προσκυνήματος όλη την Οθωμανική περίοδο.
Ο τεκές του τάγματος των Μεβλεβήδων στην Κωνσταντινούπολη είχε την έδρα του στον Γαλατά, μια κατεξοχήν εμπορική περιοχή και με κατοικίες διπλωματών. Η πρόσβαση σε αυτόν, ήταν πού εύκολη για τους επισκέπτες - περιηγητές στην Κωνσταντινούπολη, και μη γνωρίζοντας απόλυτα τις μυστικιστικές θεωρίες των Σουφικών ταγμάτων, εντυπωσιάζονταν από τους εκστατικούς τελετουργικούς χορούς των περιστρεφόμενων δερβίσηδων.
Οι Ευρωπαίοι ταξιδιώτες, επισκέπτες των δερβίσικων τεκέδων τον 18ο και 19ο κυρίως αιώνα, μας περιγράφουν με γλαφυρό τρόπο, στοιχεία από τη ζωή και τις συνήθειές τους. Δεν λείπουν όμως οι υπερβολές, αλλά και οι παρεξηγήσεις από τους «Φράγκους», που δεν θα μπορούσαν να καταλάβουν τις ελευθεριάζουσες αρχές και κανόνες της ζωής των δερβίσηδων.
Στα χρόνια της οθωμανικής κατάκτησης, το τάγμα των Μεβλεβήδων εξαπλώθηκε και ίδρυσε πολλούς τεκέδες σε διάφορες περιοχές της Μικράς Ασίας, αλλά και σε όλες τις περιοχές των Βαλκανίων. Στον ελλαδικό χώρο σπουδαίοι τεκέδες των Μεβλεβήδων, υπήρχαν στην Θεσσαλονίκη, τα Χανιά και την Αθήνα όπου για τις ανάγκες του τάγματος είχε μετατραπεί στην περιοχή της Πλάκας το ‘Ωρολόγιο του Κυρρήστου’. (Το μνημείο Αέρηδες).
Οι δερβίσηδες περιδιάβαιναν όλα τα εμιράτα για να τονώσουν το θρησκευτικό αίσθημα των ηγεμόνων και να τους παροτρύνουν για μεγαλύτερες επιτυχίες στον ιερό πόλεμο που διεξήγαγαν. Οι Μεβλεβήδες κήρυτταν ότι ο ιερός πόλεμος διεξάγεται κάτω από την δική τους πνευματική προστασία. Ισχυρίζονταν ότι ο ίδιος ο Μεβλανά έσωσε τον Ουμούρ Αϊδίνογλου, όταν πολεμούσε με τα πλοία του, τους απίστους.
Οι Οθωμανοί σουλτάνοι κατέφευγαν κατά καιρούς στη βοήθεια των φωτισμένων Σούφι δασκάλων του τάγματος των Μεβλεβήδων, για να ζητήσουν τις συμβουλές τους και να τους καθοδηγήσουν για το μέλλον της Αυτοκρατορίας. Κατά την παράδοση ο Σουλτάνος Σουλεϊμάν ο γιός του Ορχάν έλαβε από τα χέρια του Μεβλεβή το κάλυμμα της κεφαλής του, σαν σημάδι ευλογίας, για επιτυχίες στις μάχες και τις νέες κατακτήσεις. Το σχήμα αυτό παρέμεινε σε όλους τους μετέπειτα σουλτάνους, μέχρι τον Μωάμεθ τον Β.
Σε μερικές περιπτώσεις το τάγμα των Μεβλεβήδων απέκτησε το προνόμιο της «περίζωσης του σουλτάνου με το ξίφος του» που αποτελούσε την μεγαλύτερη τιμή στην τελετή ενθρόνισης του νέου σουλτάνου, που γινόταν στο τέμενος Εγιούπ Σουλτάν της Κωνσταντινούπολης.
Το τάγμα θα εκφράσει τον Σουννιτικό μυστικισμό, παραδοσιακά θα στηρίζει πάντα την υψηλή Πύλη.  Από τον Πορθητή ως τον σουλτάνο Μαχμούτ Β’ και τον Αβδούλ Χαμίτ, οι δερβίσηδες αυτοί έχαιραν ιδιαίτερης εκτίμησης στην οθωμανική αυλή. Στα χρόνια της βασιλείας του σουλτάνου Μαχμούτ Β’ (1808) και μέχρι την κατάργηση του σουλτανάτου, οι Μεβλεβήδες δερβίσηδες αναβαθμίσθηκαν σε σχέση με τους Μπεκτασήδες.
Οι Μεβλεβήδες ανέπτυξαν οικονομικούς δεσμούς με τις τοπικές κοινότητες, αγόραζαν και διαχειρίζονταν μεγάλες εκτάσεις γης.
Η περιοχή του Ικονίου, όπου εκδηλώθηκε και η μεγαλύτερη δραστηριότητά τους, αποτελούσε τον μεγαλύτερο τροφοδότη σιτηρών στην Τουρκία. Το 1925 τα δερβίσικα τάγματα καταργήθηκαν από τον Κεμάλ και κλείστηκαν οι τεκέδες τους, δημεύτηκε η περιουσία τωντεκέδων, εξαλείφοντας έναν πιθανό μελλοντικό κίνδυνο για τις επιδιώξεις του Κεμαλικού καθεστώτος.

Σάββατο 13 Ιανουαρίου 2018

Ένα διδακτικό ανέκδοτο...

Κάθε βράδυ μαζεύονται έξω απ’ την πύλη του Παραδείσου όλοι όσοι πέθαναν την μέρα εκείνη. Έτσι έγινε κι απόψε. 
Εμφανίζεται, που λέτε, ο Άγιος Πέτρος, και τους λέει: "Όσοι είστε αμαρτωλοί ελάτε αριστερά μου να σας οδηγήσω στην Κόλαση. Κι όσοι ζήσατε αναμάρτητα καθίστε δεξιά μου να σας ξεκλειδώσω τον Παράδεισο. 
Τσούκου-τσούκου, σχεδόν όλοι πήγαν στ’ αριστερά του. Εκτός από έναν που πήγε δεξιά. Ήταν πράγματι μια άγια ψυχούλα που ποτέ σε όλη του τη ζωή δεν παραβίασε καμία εντολή του Θεού.
Βλέπει ο Πέτρος αυτή την τραγική κατάσταση και τρέχει στον Θεό. "Παναγιώτατε, με όλο το σεβασμό, κάτι λάθος κάνατε στη Δημιουργία. Αν δεν αλλάξετε κάτι άμεσα, η Κόλαση δεν θα χωράει άλλους τιμωρημένους και στον Παράδεισο θα μαραζώσει απ’ την μοναξιά ένα αγαθό ανθρωπάκι".
Συμφώνησε ο Θεός, αλλά μέχρι να δει τι θα κάνει αποφασίζει να πάρει κάποια προσωρινά μέτρα. Πάει, λοιπόν, σ’ αυτούς που προορίζονται για την Κόλαση και τους λέει: "Όποιοι από σας μετανιώσουν ακόμα και τώρα για τις αμαρτίες τους πάνε παράδεισο"!
Σιγά-σιγά τα κολασμένα ανθρωπάκια ξεθάρρεψαν και κατευθύνονται προς τη μεριά που ως τότε καθόταν ο μοναδικός αναμάρτητος.
Οπότε ακούγεται μια στριγγλιασμένη φωνή. Η φωνή του ως τότε πράου και αγαθού ανθρωπάκου: "Θεέ, αυτό είναι άδικο! Πολύ άδικο! Αν το ήξερα, δεν θα χαράμιζα σα μαλάκας τη ζωή μου"!

Τετάρτη 10 Ιανουαρίου 2018

Χριστιανοί και Μπεκτασίδες (του θεολόγου Σταύρου Βαλλίδη) ΚΔ’ - H ζωή των δερβίσηδων

Σαν πρώτος ιεραρχικός βαθμός στις τάξεις του Μπεκτασισμού θεωρείται αυτός του Δερβίση. Για να αποκτήσει το αξίωμα αυτό ο Μουρσίτ, ο δόκιμος, θα πρέπει να υπηρετήσει αρκετό χρόνο στο τάγμα και να δείξει ότι ενστερνίζεται και εφαρμόζει όλες εκείνες τις αρχές και τους κανόνες που υπόσχεται κατά την τελετή μύησης, δείχνοντας άριστη διαγωγή και εφαρμόζοντας όλες τις εντολές του ηγουμένου. Σαν επιβράβευση της διαγωγής του ο Δερβίσης παραλαμβάνει το ράσο και την μίτρα του. 
Στην συνέχεια ο δερβίσης έχει τη δυνατότητα να επιλέξει, αν θα ζήσει στο κοινόβιο του τεκέ ή θα ζει έξω στην κοινωνία και θα προσφέρει μόνον τις υπηρεσίες του εκεί, όταν του ζητηθεί. Αν διαμένει μέσα στον τεκέ, αναλαμβάνει το αντίστοιχο διακόνημα και εργασία που του ανατίθεται από τον σεΐχη (ηγούμενο), που δεν διαφέρει από τις απασχολήσεις και τα διακονήματα του αντίστοιχου ορθόδοξου μοναστηριού.  
Η λειτουργία του τεκέ γίνεται πάντοτε κάτω από την διοίκηση και τον απόλυτο σεβασμό του Σεΐχη. Ο Σεΐχης του τεκέ, διαθέτει μεγάλη δύναμη στην διοίκηση του μοναστηριού, ενώ η οικονομική διαχείριση, και εκμετάλλευση των βακουφιών (μετοχιών) εξαρτιόταν κατά κύριο λόγο από αυτόν.
Ο δεύτερος ιεραρχικός βαθμός στους δερβίσηδες είναι αυτός του Μπαμπά, του Πατέρα του χριστιανικού μοναχισμού. Χαρακτηριστικό στην εμφάνισή του είναι το τυλιγμένο ύφασμα στη μίτρα του. Ο επόμενος είναι αυτός του Χαλίφη του επισκόπου τοποτηρητή. Τέλος, ο ανώτατος βαθμός στον Μπεκτασισμό είναι αυτός του «Χαλιφέ» ή του Τσελεμπή. Αυτός διαμένει στο κεντρικό μητροπολιτικό τεκέ των Μπεκτασήδων που βρίσκεται στο χωριό Χατζημπεκτάς στο κέντρο της Καππαδοκίας και φορά μαύρο σαρίκι. Χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης και σεβασμού, από όλους τους ηγουμένους, αφού κατέχει και τα πρεσβεία τιμής.
Οι έγγαμοι Μπεκτασήδες μέλη του τάγματος, μπορούν να δημιουργούν οικογένεια, αλλά τα παιδιά τους δεν γίνονται αυτοδίκαια και αυτά Μπεκτασήδες. Όταν φθάσουν στην ηλικία των 15 ετών, έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν και να ενταχθούν στο τάγμα. Η ιδιότητα του Μπεκτασή δεν είναι κληρονομική, αλλά γίνεται δεκτός αυτός που θα το ζητήσει και θα δοθεί η έγκριση από την κοινότητα, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. 
Με την εξέλιξη του τάγματος και την συμμετοχή και άλλων περιθωριακών ομάδων σε αυτό και την μετονόμασή τους σε Αλεβήδες, η ιδιότητα τους γίνεται κληρονομική. Σε μερικές περιοχές ο θεσμός του ανώτερου ιεράρχη των Μπεκτασήδων «μπαμπά» και «ντεντέ» θεωρείται κληρονομικός και έτσι η οικογένειά τους χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης. Και στην περίπτωση του κληρονομικού «μπαμπά» και σε αυτή του εκλεγμένου από την κοινότητα, ο ιεράρχης αυτός θεωρείται ιερό και σεβάσμιο πρόσωπο. Επικεφαλής μπορούσε να είναι μέχρι και Χριστιανός ιερωμένος, που για λόγους κληρονομικούς, επέλεξε την θέση γιατί έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης. 

Η ένδυση
Η ένδυση των ιερωμένων Μπεκτασήδων αποτελείται από:
    τον μανδύα (χηρκά)
    το στιχάριο (τενουρέ)
    το φαιλόνιο (χαϊδαριγέ)
    τη μίτρα σαρίκι (κιουλάχ ή τατζ)
    το εγκόλπιο (τεσλίμ τασσή)
    τη ζώνη (κεμέρ)
    τη ράβδο (ασά αλατζά ντεϊνέκ, μουτεκά).
Χαρακτηριστικό στην ένδυση των Μπεκτασήδων είναι οι συμβολισμοί που συναντά κανείς σχετικά με τον αριθμό δώδεκα καθώς και του αριθμού τρία (αγία τριάδα, Θεός, προφήτης, Αλή).
Φορούν ένα άσπρο σαρίκι με τέσσερεις ή δώδεκα πτυχές. Ο αριθμός 4 συμβολίζει τις 4 πύλες sharia, tarika, marifa, hakika, και τις τέσσερεις τάξεις των ανθρώπων abid, zahid, arif, muhibb. Το νούμερο 12 συμβολίζει τους δώδεκα ιμάμηδες. Γύρο από τον λαιμό φορούν το συμβολικό teber (μια μινιατούρα με ένα διπλό τσεκούρι). Πιο συνηθισμένο εγκόλπιο είναι μια πέτρα που προέρχεται από την περιοχή του Προκοπίου της Καππαδοκίας. Είναι σμιλευμένη συμβολικά σε 12 γωνίες, εις ανάμνηση των δώδεκα ιμάμηδων.

Σάββατο 6 Ιανουαρίου 2018

Χριστιανοί και Μπεκτασίδες (του θεολόγου Σταύρου Βαλλίδη) ΚΓ’ - Η μύηση των Μπεκτασήδων

Το μυστικιστικό τάγμα των Μπεκτασήδων θυμίζει σε πολλά σημεία στην οργάνωσή του, τον δυτικό τεκτονισμό. 
Πιθανόν ο τεκτονισμός της δύσης να δανείστηκε πολλά στοιχεία από την οργάνωση, την δομή, τους σκοπούς αλλά και τις τελετές των Μπεκτασήδων.
Στα τάγματα και φυσικά στον Μπεκτασισμό υπάρχει μια ιεραρχική δομή και απονέμονται τίτλοι και αξιώματα, που συνιστούν δικαιώματα και υποχρεώσεις των μελών. Στο τάγμα, ως μέλη, συμμετείχαν και γυναίκες που έπαιρναν μέρος και στις κοινές εορτές και τελετές, συνήθεια που προέρχεται από τον Σαμανισμό. Αν και δεν αναφέρεται κάποιος τεκές που να συμμετείχαν αποκλειστικά γυναίκες, κατά τα πρότυπα του γυναικείου ορθόδοξου μοναχισμού.
Κάθε υποψήφιο μέλος περνά ένα διάστημα δοκιμασίας πριν ενταχθεί στους κόλπους του τάγματος. Η μύηση ομοιάζει με αυτή του δοκίμου Σαμάνου. 
Ο τρόπος και οι διαδικασίες είναι λίγο πολύ ίδιες σε όλα τα τάγματα και τις μυστικές πνευματικές οργανώσεις. Καταρχήν, μέλος του τάγματος γίνεται κανείς μόνο με την θέλησή του και σε καμιά περίπτωση με επιβολή ή ακόμη με ψυχολογική βία. Ο υποψήφιος μόνος του θα μπορεί να επιλέξει την συμμετοχή του στην ομάδα. Μάλιστα, κατά την διάρκεια της τελετής ένταξής του στο τάγμα, θα ερωτηθεί δημόσια κατ΄ επανάληψη από τον «ηγούμενο» του τεκέ αν το σκέφτηκε καλά και αν πράγματι θέλει να ενταχθεί σ΄αυτό, διότι με την απόφασή του αυτή δεσμεύεται για όλη του την ζωή.
Ο δόκιμος ονομάζεται Ασσίκ (Ασσίκης), που σημαίνει ερωτευμένος, αυτός αποτελεί οπαδό του τάγματος, αλλά δεν είναι μυημένος. Όταν αναγνωριστεί σαν μέλος του τάγματος, λέγεται Μουχίπ (φίλος του Θεού). Ο υποψήφιος μαθαίνει όλες τις πληροφορίες σχετικά με την λειτουργία και τους κανόνες του τάγματος, από ένα παλιό μέλος. Αναπτύσσεται μια σχέση δασκάλου και μαθητού που θα αποτελέσει μια ανθρώπινη αλυσίδα. Ο μαθητής αντικρίζοντας την Μέκκα στέκει μπροστά στον δάσκαλο και παίρνει το χέρι του. Ο δάσκαλος πρέπει πρώτα να του βάλει να ζητήσει συγνώμη τρείς φορές …. Μετά ο δάσκαλος πρέπει να πει: Δεν είμαι άξιος να είμαι δάσκαλος. Δέξου με σαν αδελφό. Ο μαθητής λέει: Σε δέχομαι σαν δάσκαλο. Κατόπιν ο δάσκαλος λέει: Μ΄ έχεις δεχθεί σαν δάσκαλο. Ο μαθητής λέει: Ναι σ΄ έχω δεχθεί σαν δάσκαλο. Μετά από αυτό, ο δάσκαλος φροντίζει ώστε ο νέος μαθητής να γίνει δεκτός από κάθε τάγμα του οποίου θέλει να γίνει μέλος από τον ίδιο μέχρι και τον Προφήτη Μωάμεθ (ας είναι ευλογημένος)». Άλλες φορές ο νεοφώτιστος παίρνει μαζί του στο μοναστήρι ένα πρόβατο και ένα μικρό χρηματικό ποσό. Το πρόβατο θυσιάζεται στο κατώφλι του τεκέ.
Με την πάροδο του χρόνου και αν το παλιό μέλος πειστεί για την ικανότητα του δοκίμου να εκπληρώσει την υποχρέωσή του, συστήνεται στον ηγούμενο, και ο τελευταίος θα ορίσει την ημερομηνία κατά την οποία θα πραγματοποιηθεί η τελετή της «ομολογίας πίστεως» (Ikrar) του νέου μέλους προς το Τάγμα.
Η είσοδος του υποψηφίου γίνεται με συμβολική διαδικασία καθαρμού που στοχεύει στον συμβολικό θάνατο και την αναγέννησή του, την «ανάστασή» του. Η έναρξη γίνεται με την σφαγή ενός ζώου που θυσιάζεται στο κατώφλι της εισόδου της αίθουσας της τελετής και θα αποτελέσει μέρος του γεύματος με την ολοκλήρωση της τελετής. 
Ο υποψήφιος οδηγείται στον χώρο της τελετής ξυπόλυτος και ασκεπής. Καλύπτει το σώμα του με ένα σάβανο ή ξαπλώνει μέσα σε ένα φέρετρο, όπου ο πνευματικός του αφού τον καλύψει με ένα σκέπασμα τον προτρέπει να αφήσει πίσω του τον προηγούμενο χαρακτήρα του. Στην συνέχεια ο «αναγεννημένος» υποψήφιος σηκώνεται και αναφωνεί την ψυχική του αλλαγή και κάθαρση.
Είναι έτοιμος για την νέα του ζωή. Φορά στον λαιμό του μια μάλλινη θηλιά που συμβολίζει την πλήρη υποταγή του στις ιδέες και αξίες του τάγματος δίνοντας ισόβιο όρκο υποταγής. Το ότι οδηγείσαι με την θέλησή σου στην τελευταία πράξη της γήινης ζωής σου, αποτελεί μια συνειδητοποιημένη πράξη που μπορεί να επιφέρει την επιστροφή σου μέσα από «την μήτρα της νέας ζωής σου».
Χρόνος της εκπαίδευσης των μαθητών στο τάγμα των Μεβλεβίδων ήταν 1.001 ημέρες, όπου ο μαθητής, μελετούσε και απήγγειλε ποίηση και φυσικά μάθαινε τον περιστρεφόμενο χορό, στροβιλίζοντας επί τόπου, με την χρήση στην αρχή ενός καρφιού, που το τοποθετούσε μεταξύ του μεγάλου και του δευτέρου δακτύλου του αριστερού ποδιού. Τον χορό συνόδευαν μουσικές μικρές ορχήστρες που αποτελούνταν από μουσικούς που έπαιζαν το έγχορδο tambur από το τοξοειδές rebab και από το καλαμένιο ney, που όλα τους είχαν συμβολικό χαρακτήρα. 
Ο γέροντας (Σεΐχ, Πίρ, Μουρσίτ), αυτός που θα οδηγήσει τον προσήλυτο δόκιμο στον «Μονοπάτι της Εξάγνισης», ήταν ένας σεβάσμιος άνθρωπος με πολλές εμπειρίες και βαθειά γνώση, που ο λόγος του ήταν απόλυτος κανόνας για τους μαθητές του.
Αν εξετάσει κανείς με προσοχή το τελετουργικό της όλης διαδικασίας, θα διαπιστώσει τα κοινά με αυτά των χριστιανικών μυστηρίων της κατήχησης, του χρίσματος και της βάπτισης. Ενώ, αν μπούμε στη διαδικασία σύγκρισης του ‘τυπικού’ μύησης του δοκίμου μοναχού του ορθόδοξου μοναχισμού με αυτήν του Ασσίκ στο τάγμα των Μπεκτασήδων θα συναντήσουμε ένα πλήθος από κοινές διαδικασίες. Η τελετή αυτή αποτελεί την μεγαλύτερη μυστηριακή ιεροτελεστία, κατά την διάρκεια της οποίας το νεοεισερχόμενο μέλος θα ενταχθεί στο τάγμα. Οι τελετές αυτές από τάγμα σε τάγμα διαφέρουν, αλλά σε βασικές γραμμές, η διαδικασία είναι κοινή.