Σάββατο 28 Σεπτεμβρίου 2019

Γιατί γινόμαστε θρησκευόμενοι ή άθεοι? (του Γιάννη Νικολουδάκη)

Γιατί κάποιος γίνεται άθεος; Διότι έχει ακράδαντες αποδείξεις πως δεν υφίσταται "ανώτερο ον" και "κινητήρια δύναμη"? Ή μήπως γιατί σε πολλές περιπτώσεις έχει κακοποιηθεί από τη θρησκεία και κατεξοχήν από άτομα τα οποία συνδέονται με τον χώρο αυτό;
Γιατί κάποιος γίνεται θρησκευόμενος; Επειδή έχει δει τον Θεό live; (Εδώ γελάμε!). Στην πλειονότητα των περιπτώσεων για βαθείς και ποικίλους συναισθηματικούς και άλλους λόγους.  Είτε διότι αισθάνεται πως δεν είναι δυνατόν να βρεθεί το δίκιο το δικό του, είτε των άλλων, σε αυτή τη ζωή -οπότε προτιμά να οραματίζεται μια άλλη-, είτε διότι η ενασχόληση με τα θεία καλύπτει βαθύτερα συναισθηματικά κενά ή ανασφάλειες, είτε γιατί ο Θεός λειτουργεί σαν κάποιο γονεϊκό υποκατάστατο, είτε η ένταξη στον θρησκευτικό χώρο καλύπτει τη λαχτάρα για την "αίσθηση του ανήκειν κάπου", την εύρεση μιας προσωπικής ταυτότητας...

Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου 2019

Ερμηνεία λόγων Ιησού (Α' - "Μακάριοι οι ταπεινόφρονες")

Δε νομίζω να έχει ιδιαίτερη πρακτική σημασία το αν ο Ιησούς ήταν Θεός, προφήτης, σοφός, θεία ενσάρκωση ή ένας απλός άνθρωπος. Με αυτά δεν βγάζει κανείς άκρη. Ούτε κανείς τα ξέρει. 
Οπότε, ας μείνουμε στα λόγια του, όσα και όπως σώθηκαν, που είναι κάτι πιο χειροπιαστό και εκμεταλλεύσιμο.
Στους αιώνες που πέρασαν η χριστιανική εκκλησία προσπάθησε, και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε, να επιβάλλει μια συγκεκριμένη ερμηνεία των λόγων του Ιησού. Σίγουρα είχε τους λόγους της, αλλά αυτό απέβη εις βάρος της ουσίας της διδασκαλίας του ιδρυτή της. 
Γιατί κάθε θρησκευτικό-ηθικό-φιλοσοφικό σύστημα επιβάλλεται να είναι ανοιχτό σε πολλαπλές "αναγνώσεις". Αλλιώς θα το αντιληφθεί ένας άπειρος νεαρός, αλλιώς ένας αγράμματος κι αλλιώς ένας έμπειρος μεσήλικας ή με υψηλή μόρφωση. Κάθε εκδοχή είναι αποδεκτή και αναγκαία. Η ομοιομορφία λειτουργεί ισοπεδωτικά και δεν βοηθάει.
Από σήμερα αρχίζω μια προσπάθεια να δώσω μια δική μου ερμηνεία κάποιων γνωστών λόγων του Ιησού, όπως εγώ τα αντιλαμβάνομαι με βάση τις ως τώρα γνώσεις και εμπειρίες μου, που αργότερα μπορεί ασφαλώς να αλλάξουν.
Ξεκινάμε τυχαία με έναν απ' τους γνωστότερους μακαρισμούς. Τι εννοούσε άραγε ο Ιησούς με τη λέξη "ταπεινόφρονες"? Μπορεί πολλοί να νομίζουν πως αναφερόταν σε αυτούς που σέρνονται στα γόνατα, φιλάνε χέρια και πόδια ιερωμένων και διάφορα χριστιανικά είδωλα ή λείψανα. 
Ορισμένοι το έχουν γυρίσει και στην ψευτοταπείνωση, στη φτηνή ταπεινολογία, το γνωστό ... "εγώ είμαι ο ελεεινότερος και αμαρτωλότερος των ανθρώπων", ή το ... "εγώ ο έσχατος".
Κατά τη γνώμη μου ο Ιησούς εννοούσε αυτό που ο Σωκράτης είχε πει με κάπως διαφορετικό τρόπο. Το "ένα ξέρω, ό,τι τίποτα δεν ξέρω". Αυτό είναι η χρήσιμη ταπεινότητα.
Όταν ο άλλος δεν το παίζει ξερόλας, δεν είναι σίγουρος πως έχει ήδη βρει την αλήθεια, είναι ανοιχτός σε κάθε καινούργια άποψη ή προσέγγιση, έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να βρει μια υγιέστερη κοσμοθεωρία απ' τον ξεροκέφαλο-πεισματάρη-εγωιστή...

Σάββατο 14 Σεπτεμβρίου 2019

Τελικά, είναι αναγκαίες οι θρησκείες κι οι Εκκλησίες!

Το θρησκευτικό και εκκλησιαστικό φαινόμενο το έχω βιώσει σε όλες του σχεδόν τις διαστάσεις. Απ’ την μία άκρη ως την άλλη. Απ’ την απόλυτη και ανεπιφύλακτη αποδοχή ως την πλήρη απόρριψη και διακωμώδηση.
Όσο όμως περνάνε τα χρόνια κι ωριμάζουμε κι οι εμπειρίες σωρεύονται, είναι επόμενο να επέλθει μέσα μας κάποια ισορροπία. Κάπου να "κάτσει η μπίλια".
Πλέον βρίσκομαι σε φάση που αποδέχομαι την αναγκαιότητα και της θρησκείας και της Εκκλησίας. Με όλα τα γνωστά αρνητικά τους, η θεσμική, κι όχι η ακραία θρησκευτική έκφραση, προσφέρει περισσότερα απ’ όσα παίρνει ή "χαλάει". Καλύπτει μια τεράστια γκάμα υπαρκτών κοινωνικών και ατομικών αναγκών, γεγονός που ισοσκελίζει και με το παραπάνω τις όποιες αρνητικές επιδράσεις.
Όλες οι θρησκείες επιδέχονται πολλές αναγνώσεις. Είναι φυσικό και επόμενο εφόσον απευθύνονται σε ανθρώπους πολύ διαφορετικών επιπέδων. 
Έτσι, π.χ., στην Ανάσταση του Ιησού άλλοι βλέπουν μόνο κροτίδες, μαγειρίτσες και αυγά, άλλοι την ελπίδα της δικής τους ανάστασης, άλλοι έναν συμβολισμό κι ένα κάλεσμα για να αλλάξουν επιτέλους τρόπο ζωής κ.λπ.
Άλλοι αναζητούν το πνεύμα του αναστημένου Χριστού κι άλλοι προτιμούν να επικεντρώνονται σε χειροποίητες εικόνες του. Άλλοι βλέπουν τον εκκλησιασμό σαν μια καθιερωμένη εβδομαδιαία ρουτίνα, μια βόλτα, μια κοινωνική εκδήλωση, άλλοι σαν μια ανανέωση της δέσμευσής τους για αυτογνωσία και αυτοβελτίωση, κι άλλοι σαν έναν χώρο που συντελείται κάτι "μαγικό", με την παρουσία αγγέλων, την μετατροπή του κρασιού και νερού σε "σώμα και αίμα θεού" κ.λπ.
Προσωπικά αποδέχομαι όλες αυτές τις θρησκευτικές τάσεις και στάσεις. Άλλοι κολυμπάμε στα βαθιά, άλλοι στα ρηχά και πολλοί δεν ξέρουμε καν κολύμπι. Αλλά όλοι έχουμε τις ίδιες πάνω-κάτω ανάγκες να καλύψουμε.
Γι’ αυτό δεν υπάρχουν περιθώρια για αποκλεισμούς και μονομανίες, για ζηλωτικές "ορθοδοξίες" και αυστηρούς δογματισμούς...

Σάββατο 7 Σεπτεμβρίου 2019

Ένα δόγμα που... μπάζει από παντού!

Όπως έχουμε ξαναπεί, τα χριστιανικά δόγματα δεν αντέχουν σε αυστηρή κριτική. Έχουν γυάλινα πόδια και σπάνε εύκολα. Η βάρκα μπάζει από παντού.
Ας αναφερθούμε σε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Στο δόγμα της "λυτρωτικής θυσίας" του Ιησού, στο οποίο αναφέρθηκε και η αποστολική περικοπή της περασμένης Κυριακής (Α' Τιμ. β. 1-7).
Σύμφωνα με το δόγμα αυτό, ο Ιησούς, ως τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος, μεσίτευσε μεταξύ Θεού και ανθρώπων για τη σωτηρία των τελευταίων. Και γι' αυτή τη λυτρωτική του μεσιτεία όχι μόνο δεν πληρώθηκε, αλλά πλήρωσε ο ίδιος "λύτρα" με το το αίμα του...
Η δοξασία αυτή εξ αρχής σκανδάλισε πολλούς χριστιανούς. Γιατί δεν φτάνει που δεν διαθέτει κανένα λογικό έρισμα, μπορεί κάλλιστα να προκαλέσει τεράστιες "παρεξηγήσεις". 
Ο όρος "λύτρο" σήμαινε το αντάλλαγμα που έπρεπε να πάρει ο ιδιοκτήτης ενός δούλου για να τον ελευθερώσει. 
Υποτίθεται πως "δούλοι" ήταν οι άνθρωποι, που με το προπατορικό αμάρτημα έχασαν την ελευθερία τους και τέθηκαν υπό την εξουσία του διαβόλου. Παιδαριώδεις ανοησίες θα πείτε, αλλά ας τις δεχθούμε χάριν της συζητήσεως. 
Τίθεται συνεπώς το κρίσιμο ερώτημα: σε ποιον πρόσφερε ο Χριστός ως λύτρο το αίμα του? Μήπως στον διάβολο? Τέτοια συναλλαγή Θεού και διαβόλου θεωρείται βλάσφημη. 
Μήπως το αίμα-λύτρο δόθηκε στον Θεό-Πατέρα? Μα, αφενός, δεν κρατιόμασταν αιχμάλωτοι του Θεού και, αφετέρου, τι Πατέρας είναι αυτός που γουστάρει το αίμα του μονογενούς Υιού του?
Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος προσπαθεί να σώσει την παρτίδα. Είναι φανερό, γράφει, πως ο Πατέρας έλαβε το λύτρο. Όμως ούτε το ζήτησε ούτε το είχε ανάγκη. Απλά το δέχθηκε για να εκπληρωθεί το σχέδιο σωτηρίας του ανθρώπου. 
Μας αγίασε η τέλεια υπακοή του Υιού στον Πατέρα. Μια εκούσια υπακοή έως θανάτου, όχι για να ικανοποιηθεί η θεία δικαιοσύνη αλλά για να συντριβεί η εξουσία του αντάρτη-διαβόλου. Κι έτσι να ελευθερωθούμε κι εμείς στο βαθμό, βέβαια, που υπακούμε ελεύθερα στο θέλημα του Πατέρα!
Τι να πω. Τέτοιες σοφιστείες-αμπελοφιλοσοφίες δεν χρειάζονται καν σχολιασμό...