Παρασκευή 31 Μαρτίου 2023

Καταδικάζει τον πλούτο ο Χριστιανισμός; (Ζ' - Η φτώχεια διαφθείρει όσο και ο πλούτος!)

 
Κατά τη γνώμη μου, ο βασικότερος λόγος που στο μυαλό των περισσότερων ανθρώπων ταυτίστηκε το χριστιανικό ιδεώδες με την φτώχεια ήταν οι ασκητές και μοναχοί, που ιδίως μετά τον 8ο αιώνα επιβλήθηκαν στη χριστιανική ηγεσία.
Εδώ όμως χρειάζονται μερικές διευκρινίσεις.
Κατ' αραχήν κακώς θεωρούμε τον μοναχισμό ως πρότυπο και κορύφωση του χριστιανικού βίου. Ο ασκητισμός είναι απλά ένας απ' τους πολλούς δρόμους που οδηγούν στη χριστιανική ηθική τελείωση. Όμως είναι πρόσφορος για έναν μικρό αριθμό ανθρώπων, που έχουν μια έμφυτη κλίση στον μυστικισμό και στη μόνωση. Ο ασκητής, έχοντας περιορίσει στο ελάχιστο τις υλικές του ανάγκες, μπορεί να αφοσιωθεί στην προσευχή και στον πνευματικό του αγώνα. Αλλά κάτι αντίστοιχο δεν μπορεί να πράξει ένας οικογενειάρχης. Κι αν δεν υπήρχαν οικογενειάρχες δεν θα υπήρχαν ούτε ασκητές...
Δεύτερον, το κατ' εξοχήν μοναστικό ιδεώδες στην ορθόδοξη εκκλησία δεν είναι ο ατομικός ερημιτισμός αλλά το κοινόβιο μοναστήρι. Σε αυτό ο μοναχός δεν διαθέτει μεν ατομική περιουσία και ιδιοκτήσια, αλλά έχει εξασφαλισμένη στέγη, ενδυμασία, τροφή, ασφάλεια, μόρφωση και περίθαλψη.
Καταλήγουμε λοιπόν ξανά στο συμπέρασμα πως το χριστιανικό ιδεώδες δεν είναι η φτώχεια αλλά η ολιγάρκεια και η αυτάρκεια. Η φτώχεια διαφθείρει τον άνθρωπο όσο και ο πλούτος. Το βλέπουμε παντού γύρω μας και δεν χρειάζεται περισσότερη ανάλυση...

Σάββατο 25 Μαρτίου 2023

Πίστη και "θαύμα"...

 

Τα θαύματα είναι ίσως το μεγαλύτερο κεφάλαιο της χριστιανικής θρησκείας. Σε αυτά κυρίως στηρίχθηκε η μεγάλη διάδοσή της στα λαϊκά στρώματα. Με αυτόν τον τρόπο τα ιερατεία, από αρχαιοτάτων χρόνων, εντυπωσιάζουν και πείθουν κάθε αφελή ή ακαλλιέργητη ύπαρξη.
Με το ζήτημα αυτό σκεφτόμαστε να ασχοληθούμε στο μέλλον εκτενώς. Οπότε σήμερα θα περιοριστούμε σε λίγα και γενικότερα πραγματάκια. Γιατί πρέπει να παραδεχτούμε πως η θρησκεία δεν τα λέει όλα λάθος ούτε μονίμως ψεύδεται.
Λέει και μερικά σωστά. Όπως, π.χ., ότι για να γίνει το θαύμα χρειάζεται πίστη ακλόνητη. Αυτό ισχύει, αν και όχι όπως το παρουσιάζει η Εκκλησία. Δηλαδή, ο Θεός δεν είναι τόσο κομπλεξικός ώστε να κάνει ένα θαύμα μόνο αν βεβαιωθεί πως εμείς πιστεύουμε ακράδαντα σε αυτόν και σε όλα τα δόγματα της εκκλησίας του. 
Αλλιώς λειτουργεί το συγκεκριμένο σχήμα. Και έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά. Η ισχυρή πίστη κινητοποιεί τις τεράστιες δυνάμεις που κρύβει μέσα του ο άνθρωπος, οπότε αυξάνονται κατακόρυφα οι πιθανότητες να επιτύχει κάτι πολύ δύσκολο, να ξεπεράσει μια αρκετά κρίσιμη κατάσταση, ακόμα και να αυτοθεραπευτεί από μια σοβαρή ασθένεια.
Βέβαια, τίποτα δεν εξασφαλίζει το θετικό αποτέλεσμα. Αλλά και σε αυτή την περίπτωση το ιερατείο έχει την απάντηση: Δεν είχες την πίστη που απαιτούνταν, άγνωστες οι επιθυμίες του Υψίστου, θα ανταμειφθείς στη μέλλουσα ζωή κ.λπ.

Σάββατο 18 Μαρτίου 2023

Καταδικάζει τον πλούτο ο Χριστιανισμός; (ΣΤ' - Παρηγορητικά όσα λέγονται υπέρ της φτώχειας)

 
Αν διαβάσει κανείς πολλά κείμενα Πατέρων της Εκκλησίας, αλλά και τους βίους αρκετών ασκητών που αποτέλεσαν τα αγαπημένα πρότυπα των Χριστιανών, ίσως καταλήξει στο συμπέρασμα πως ο Χριστιανισμός είναι υπέρ της φτώχειας. Πως το ανθρωποείδωλο της θρησκείας αυτής είναι κάτι σαν τον Προφήτη Ηλία και Ιωάννη τον Βαπτιστή, που ζούσαν με πολύ λιγότερα και από τα αναγκαία.
Ίσως στην παρεξήγηση αυτή να έπαιξε κάποιο ρόλο και το εννοιολογικό περιεχόμενο των χρησιμοποιούμενων όρων. Στην Αγία Γραφή η λέξη "φτωχός" απαντάται με διπλή έννοια. Η μία είναι η καθαρή υλική, που δηλώνει των άνθρωπο που στερείται ακόμα και τα απαραίτητα για την επιβίωσή του αγαθά. Σύμφωνα όμως με τη δεύτερη έννοια, "πτωχός" είναι ο ταπεινός, ο πράος, ο ευσεβής.
Σύμφωνα με το πνεύμα της Αγίας Γραφής, ιδανικό του χριστιανισμού δεν είναι ο εξαθλειωμένος, άστεγος, διαρκώς πεινασμένος και κουρελής. Αν ο Θεός ήθελε τέτοιους ανθρώπους ασφαλώς δεν θα έθετε στη διάθεσή μας όλον αυτόν τον  υλικό πλούτο που παράγει η γη. Θα μας τοποθετούσε σε έναν εντελώς άνυδρο και κατάξερο πλανήτη. 
Ο Θεός θέλει τον άνθρωπο να ζει αξιοπρεπώς, σκληρά εργαζόμενος ώστε να εξασφαλίζει τα απαραίτητα για την επιβίωση του ίδιου και της οικογένειάς του. Αντίθετα, καταδικάζει τόσο την οκνηρία-τεμπελιά, όσο και την αδικία και εκμετάλλευση.
Ο Ιησούς σε νεαρή ηλικία εργάστηκε ως οικοδόμος και μαραγκός. Κι ο Παύλος εργαζόταν ως σκηνοποιός, κι ας μπορούσε να επιβιώσει με τα μέσα που του διέθετε η τότε Εκκλησία. Ο πλούτος και η φτώχεια θεωρούνται ακραίες καταστάσεις και κατά το δυνατόν πρέπει να αποφεύγονται. Οι πιστοί οφείλουν να ακολουθούν τον χρυσό κανόνα της αυτάρκειας. 
Ο χριστιανισμός δεν επιδοκιμάζει τη φτώχεια. Όσα αναφέρονται υπέρ των φτωχών έχουν ρόλο παρηγορητικό. Είναι σαν τα λόγια που λέμε στον άρρωστο γα να τον ενθαρύνουμε να αντέξει. Χωρίς, φυσικά, να θεωρούμε την αρρώστεια ως ιδανικό...

Παρασκευή 10 Μαρτίου 2023

Λειψανολατρείας το ανάγνωσμα...

 

Είχαμε ξαναγράψει για τη λειψανολατρεία, αλλά αξίζει να επανέλθουμε. Λίγοι το γνωρίζουν, αλλά υπάρχει κάποια αγιογραφική θεμελίωση του φαινομένου. Κάτι σχετικό αναφέρεται στην Εβραϊκή Βίβλο (Παλαιά Διαθήκη) στο βιβλίο Βασιλειών Δ, ιγ, 20-21. 
Εκεί διαβάζουμε πως ο προφήτης Ελισαίος πέθανε και τον έθαψαν. Αλλά τον επόμενο χρόνο σημβαίνει το εξής περίεργο. Ενώ οι ισραηλίτες ετοιμάζονταν να ενταφιάσουν κάποιον νεκρό, αντιλαμβάνονται πως πλησιάζει μια αντάρτικη ομάδα Μωαβιτών. Έντρομοι ρίχνουν τον νεκρό στον τάφο του Ελισαίου και φεύγουν. Μόλις όμως ο νεκρός άγγιξε τα οστά του προφήτη, αναστήθηκε! 
Από την περιγραφή αυτή οι Χριστιανοί κατέληξαν στο συμπέρασμα πως τα λείψανα των "αγίων" είναι ιερά, εκπέμουν θεία χάρη και θαυματουργούν. Πιο πολύ πεθαίνεις, που λένε και οι νέοι... 
Τι να πρωτοσχολιάσει κανείς. Την εντελώς αόριστη περιγραφή του γεγονότος; Το πώς βρέθηκαν εκτεθειμένα τα οστά του προφήτη αν και είχε ενταφιαστεί κανονικά πριν έναν χρόνο; Αν όντως εξ αιτίας τους αναστήθηκε ο νεκρός, γιατί οι ισραηλίτες δεν το έκαναν σύστημα από κει και πέρα και έτσι να ανασταίνονται όλοι οι νεκροί τους; 
Άλλωστε ούτε το κείμενο βεβαιώνει πως ο αναστηθείς ήταν ένας ιδιαίτερα ευσεβής ή δίκαιος άνθρωπος. Ήταν κάποιος απλός ισραηλίτης, που δεν άξιζε καμιάς ιδιαίτερης τιμής από τον Θεό! Και κάτι τελευταίο. Οι Ισραηλίτες δεν σκέφτηκαν, όπως προείπαμε, να το κάνουν φάμπρικα. Ούτε έσπασαν τα κοκκαλάκια του προφήτη, ούτε και τα μοίρασαν αριστερά και δεξιά προκειμένου να θαυματουργούν. Αυτά είναι χριστιανικές πατέντες. Τα γρόσια να πέφτουν στο παγκάρι ή στον δίσκο και από θεομπαιξιά άλλο τίποτα...

Παρασκευή 3 Μαρτίου 2023

Καταδικάζει τον πλούτο ο Χριστιανισμός; (E' - Τι προτιμάς; Πλούτο στη Γη ή στον Ουρανό;)

 
Ο Χριστιανισμός μπορεί να ξεκίνησε ως ένα κίνημα φτωχών μεσσιανιστών της παλαιστινιακής υπαίθρου, αλλά σε λίγες δεκαετίες αποτέλεσε μια επαναστατική οργάνωση εξαπλωμένη σε όλα τα μήκη και πλάτη της αυτοκρατορίας. 
Όπως έχουμε ξαναπεί, σκοπός των Χριστιανών δεν ήταν μόνο η ηθική εξίψωση των πιστών, αλλά η κατάληψη της ίδιας της εξουσίας. Στα πλαίσια αυτά ήταν αναγκαίο να ενταχθούν στις τάξεις τους άτομα με κοινωνική επιρροή, δύναμη και πλούτο.
Κι εδώ αρχίζουν τα παρατράγουδα. Πώς να συμβιβαστεί ο πλούτος με το ως τότε σαφές κοινωνικό μήνυμα του Χριστιανισμού; Οι χριστιανικές κοινότητες βίωσαν την εσωτερική αυτή σύγκρουση και αντίφαση σαν μία από τις οδυνηρότερες της ιστορίας τους. 
Γύρω στο 200 μ.Χ. γίνεται μια προσπάθεια από κάποιους μορφωμένους Χριστιανούς να αμβλύνουν την αντίθεση χριστιανισμού και πλουσίων, να γεφυρώσουν το χάσμα, να απενοχοποιήσουν τις ανώτερες κοινωνικες τάξεις ώστε να τις εντάξουν στο δικό τους πολιτικό πλαίσιο. Ο πιο τολμηρός χριστιανός συγγραφέας της περιόδου αυτής είναι ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς που γράφει μια σύντομη πραγματεία με τίτλο "Τίς ο σωζόμενος πλούσιος;".
Σε αυτή απευθυνόταν σε υποψήφιους χριστιανούς, ευκατάστατους οικονομικά, που προβληματίζονταν γα τη σχέση του πλούτου με τη σωτηρία. Ο ίδιος διδάσκει ότι ο πλούτος αυτός καθαυτός δεν πρέπει να απορρίπτεται, αλλά η κακή χρήση του. Κάποιος, που διαθέτει τα υλικά αγαθά, μπορεί να βοηθάει τους μη έχοντες και, έτσι, να ωφελείται πνευματικά.
Σε πρακτικό επίπεδο επικρατησε τελικά το πνεύμα και η σκοπιμότητα του Κλήμη. Σε θεωρητικό όμως επίπεδο, οι μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας, κυρίως του 4ου αιώνα, συνέχισαν να μαστιγώνουν αλύπητα τον πλούτο και τους πλουσίους. 
Και τι δεν έγραψαν εναντίον τους ο Μ. Βασίλειος, ο Χρυσόστομος κ.λπ. Το μήνυμά τους είναι σαφές. Ο πλούτος διεφθείρει ακόμα και τους καλύτερους. Οπότε, όλοι οφείλουμε να μείνουμε μακριά του.
Φυσικά προκύπτει εύλογα το ερώτημα: Δεν υπάρχουν πλούσιοι με ισχυρό χαρακτήρα που να μπορούν να μην επηρεαστούν από τους πειρασμούς του πλούτου και να διατηρήσουν την ηθική τους ακεραιότητα;
Το πνεύμα των μεγάλων Πατέρων είναι πως αποκλείεται ο συνδυασμός πλούτου και χριστιανικής πνευματικότητας. Σίγουρα, όμως, οι απόλυτες απαντήσεις δεν ικανοποιούν. Και ασφαλώς θεωρητικά μπορούν να υπάρξουν εξαιρέσεις. Αλλά αυτές απλά επιβεβαιώνουν τον κανόνα. 
Αλήθεια, ποιος εκ των προτέρων μπορεί να είναι βέβαιος πως δεν θα διαφθαρεί απ' τον πλούτο; Αλλά κι αν ο ίδιος καταφέρει να αντισταθεί, θα κατορθώσουν το ίδιο και οι κληρονόμητοι του;
Βέβαια, όλα αυτά τα ερωτήματα έχουν αξία μόνο αν υπάρχει μέλλουσα ζωή και αιώνια κρίση. Γι' αυτό και οι συνειδητοί πλούσιοι είτε αποφεύγουν να ασχολούνται με τα μεταφυσικά, είτε κάνουν μερικές γερές αγαθοεργίες όχι μόνο για διαφήμιση αλλά και για να το έχουν δίπορτο...