Σχόλια στο βιβλίο του Χρήστου Γιανναρά "Αλήθεια και ενότητα της Εκκλησίας" (Α΄)

Το βιβλίο είναι παλιό, αλλά είναι διαχρονικό κι εμείς τώρα το διαβάσαμε, οπότε αξίζει να κάνουμε έναν σύντομο σχολιασμό.

Κατ' αρχήν συμφωνούμε με τον συγγραφέα σε μερικά βασικά: 

α) η φιλοσοφία και η θεολογία ασχολούνται με τα ουσιώδη της ζωής, 

β) σημασία δεν έχει τόσο η ενότητα των εκκλησιών όσο η ενότητα της εκκλησία και 

γ) "Εκκλησία" δεν είναι ιδεολογία ή θεσμός αλλά αγαπητική κοινωνία προσώπων. 

Κι ερχόμαστε στο "καυτό" θέμα "Αλήθεια και ενότητα της εκκλησίας". 

Επαναφέρω το κρίσιμο ερώτημα που έκανε κι ο Πιλάτος στον Ιησού, χωρίς να πάρει απάντηση: "Και ποια είναι η αλήθεια;". 

Εδώ ο Γιανναράς δεν πρωτοτυπεί αλλά ακολουθεί τον παραδοσιακό τρόπο σκέψης που, όμως, "μπάζει" από παντού! 

Και γράφει πως την "αλήθεια" οριοθετούν οι αποφάσεις των επτά Οικουμενικών Συνόδων. 

Αλλά με ποιο κριτήριο αναγνωρίζεται μια σύνοδος ως "οικουμενική"; 

Ο συγγραφέας, καλός γνώστης και της εκκλησιαστικής ιστορίας, σπεύδει να διευκρινίσει πως το κριτήριο δεν είναι ούτε ποσοτικό (πόσοι, δηλαδή, επίσκοποι συμμετείχαν σε μια Σύνοδο) ούτε έχει σχέση με τυχόν αυτοπροσδιορισμό της Συνόδου ως "οικουμενικής". 

Ποιο λοιπόν είναι το "αλάθητο" κριτήριο; 

Ο Γιανναράς, παπαγαλίζοντας τις κατεστημένες απόψεις, το επικεντρώνει "στην αναγνώριση μιας συνόδου ως οικουμενικής από τη συνείδηση του εκκλησιαστικού σώματος". 

Κι ερχόμαστε στα "δύσκολα": ποιο είναι αυτό το "εκκλησιαστικό σώμα"; 

Ποιοι το αποτελούν;

Μήπως η συντριπτική σιωπηρή κι αδιάφορη πλειοψηφία; 

Μήπως οι φωνασκούσες μισαλλόδοξες κι οπισθοδρομικές μειοψηφίες; 

Είναι σήμερα "εκκλησιαστικό σώμα" οι ηλικιωμένες κυρίες που με υψωμένους σταυρούς διαδηλώνουν κατά του αντιχρίστου, του 666, της κάρτας του πολίτη;

Ήταν "εκκλησιαστικό σώμα που διέσωζε την αληθινή έκφραση της εμπειρίας του γεγονότος της σωτηρίας" ο συρφετός των φανατικών καλογέρων που το 1453, την ώρα που ο αυτοκράτορας έδινε την ύστατη μάχη στην Πύλη του Ρωμανού, εκείνοι κάρφωναν στις πόρτες των εκκλησιών τον αναθεματισμό του "παπόδουλου βασιλιά"; 

Και κλείνω με μια τελευταία παρατήρηση: γράφει ο φίλος μου Γιανναράς πως σε συγκεκριμένες περιπτώσεις μπορεί και ένα μόνο πρόσωπο να σώζει και να σαρκώνει την ολότητα της πίστης και της αλήθειας! 

Κι αναφέρει τα παραδείγματα του Αθανάσιου, του Μάξιμου, του Μάρκου Εφέσου. 

Αλλά δεν μας λέει με ποια κριτήρια θα πούμε πως όλοι οι άλλοι έχουν λάθος, κι ένα μόνο πρόσωπο κατέχει την αλήθεια;

Κι αν δεχτούμε πως μπορεί η αλήθεια να αποτελεί κτήμα ενός προσώπου, τότε γιατί το πρόσωπο αυτό να μην είναι ο Άρειος, ο Μακεδόνιος, ο Μουν, ο Σάι Μπάμπα, εγώ;