Χριστιανοί και Μπεκτασίδες (του θεολόγου Σταύρου Βαλλίδη) ΚΘ’ - Ήταν ο Χατζη-Μπεκτάς μετεμψύχωση του Αγίου Χαραλάμους;

Ο κεντρικός τεκές των Μπεκτασήδων θα κλείσει μετά την επικράτηση του Κεμαλισμού το 1925, ενώ το 1960 θα ξαναλειτουργήσει, αυτή την φορά ως μουσείο. Αποτελεί τόπο έλξης για ένα πλήθος τουριστών. Καταθέτοντας την προσωπική μου διαπίστωση θα ήθελα να προσθέσω ότι, ένας αριθμός Μουσουλμάνων επισκεπτών δεν έρχονται εκεί ως τουρίστες αλλά ως προσκυνητές του χώρου. Οι εγκαταστάσεις έχουν κάπως μεταβληθεί για τις σημερινές μουσειακές ανάγκες. Δεν βλέπει κανείς τα κτίσματα διαμονής των δερβίσηδων ή των κήπων και των πλούσιων μπαξέδων που λέγεται ότι δεν έλειπε τίποτε από λαχανικά και φρούτα.

Με την είσοδο του ο επισκέπτης αντικρίζει την μεγάλη αυλή με το όμορφο σιντριβάνι που συμβολίζει την Αγία Τριάδα, τον δημιουργό (Αλλάχ), τον προφήτη Μωάμεθ και τον Χαλίφη Αλή. Αρχικά στην αυλή, υπήρχαν τα κελιά των δερβίσηδων, οι στάβλοι για τα άλογα των επισκεπτών τα κοτέτσια κ.λπ. Στην δεύτερη αυλή, υπάρχει ο χώρο συγκέντρωσης, η κρήνη με την μορφή του λιονταριού, το αγίασμα, η κουζίνα, η τραπεζαρία, τα λουτρά, ένα τζαμί, η αίθουσα που διεξάγονται οι τελετές του Τζέμ, οι χώροι φιλοξενίας και τέλος το ηγουμενείο όπου διέμενε ο Επικεφαλής Μπαμπά. Στην τρίτη αυλή, υπάρχει ο τάφος του Χαντζή Μπεκτάς Βελή καθώς και τάφοι σεβάσμιων δερβίσηδων, το μαυσωλείο του Μπαλήμ Σουλτάν και του Σεΐχη Καλεντλέρ. Ακριβώς μπροστά στο μαυσωλείο ορθώνεται ένα θεόρατο γέρικο δέντρο, μια μουριά, το ιερό δέντρο των Μπεκτασήδων. 

Κατά την παράδοση το μαυσωλείο του Χατζή Μπεκτάς κατασκευάστηκε από τον αρχιτέκτονα Γιάνκο Ιμπν Μαντυάν που ήταν ο εμπνευστής και κατασκευαστής μεγαλόπρεπων κτισμάτων στην Κωνσταντινούπολη πριν την άλωση. Τις πληροφορίες αυτές μας τις παραθέτει και ο μεγάλος περιηγητής του 17^ου αιώνα Εβλιγά Τσελεμπή, που φέρει τον Γιάνκο να εξισλαμίζεται μετά την άλωση και να πρωταγωνιστεί στην αποκατάσταση της κατεστραμμένης πρωτεύουσας.

Το μαυσωλείο (Türbe) του Χατζή Μπεκτάς είναι γνωστό και ως Pir Evi. Η είσοδος του καλύπτεται με μια περίτεχνη μαρμάρινη επικάλυψη που ονομάζεται «η λευκή πύλη». Εκεί υπάρχουν οι τάφοι των πιο φημισμένων δερβίσηδων και Τσελεμπήδων. Ο χώρος είναι καλυμμένος με μεγάλα χαλιά, οι τοίχοι ζωγραφισμένοι και διακοσμημένοι με εντυπωσιακά αραβουργήματα, ενώ στον χώρο είναι τοποθετημένα υψηλά ορειχάλκινα κηροπήγια που φέρουν σε τρεις σειρές από δώδεκα μεγάλους κεροστάτες.

Στην συνέχεια συναντάμε τον χώρο όπου γίνονται οι τελετουργικοί χοροί και ονομάζεται Κιρκλάρ Μεϊντάν. Έξω ακριβώς από την αίθουσα υπάρχει μια μικρή σπηλιά, ένα μικρό και σκοτεινό κελί, όπου κατά την παράδοση ο Χατζή Μπεκτάς παρέμεινε επί 40 ημέρες και νύχτες μόνος, του προσευχόμενος στο Θεός.

Οι Μπεκτασήδες πίστευαν ότι ο Χατζή Μπεκτάς αποτελούσε την μετενσάρκωση του Αγίου Χαραλάμπους. Η μονή φιλοξενούσε πλήθος προσκυνητών, οι οποίοι δεν παρέλειπαν να αφιερώνουν μέρη από τα υπάρχοντα τους. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των Τατάρων που ασπάσθηκαν τις αρχές των Μπεκτασήδων από τον μαθητή του Χατζή Μπεκτάς Χουβά Ατά. Οι αγάδες τους κάθε χρόνο επισκέπτονταν την μονή και αφού φιλοξενούνταν λίγες ημέρες, αφιέρωναν ως δώρα έναν σεβαστό αριθμό ζώων από τα κοπάδια τους.

Οι σχέσεις της μονής ήταν άριστες και με το τοπικό χριστιανικό πληθυσμό, κάτι που επεδίωκαν οι δερβίσηδες των τεκέδων σε όλη σχεδόν την επικράτεια. Η μονή βρισκόταν πάνω στο εμπορικό δρόμο Καισάρειας, Κίρσεχηρ, Άγκυρας, Κωνσταντινούπολης. 

Ειδικότερα πριν από την έλευση της σιδηροδρομικής γραμμής στην περιοχή, οι ταξιδιώτες ήταν υποχρεωμένοι να ακολουθούν την διαδρομή αυτή που αποτελούσε και την παλαιότερη στρατιωτική – εμπορική οδό. Οι ταξιδιώτες από τα χωριά της Καππαδοκίας, παρέμεναν ως φιλοξενούμενοι στην μονή και αφού έπαιρναν τα αναγκαία συνέχιζαν το ταξίδι τους.  

Από τα πρώτα ακόμα χρόνια οι Μπεκτασήδες δεν είχαν δράση μόνον ιεραποστολική αλλά επεδίωκαν οι σχέσεις τους με τους Χριστιανούς να διέπονται από εξυπηρέτηση, φιλανθρωπία και προσφορά. Αυτό προερχόταν από την παράδοση που προερχόταν από την ζωή του ιδρυτή του τάγματος τον Χατζή Μπεκτάς.

Στο Βιλαγετναμέ, το έργο που εξιστορεί την βιογραφία του αγίου, αναφέρει διάφορα θαύματα που έκανε στους Χριστιανούς και είχαν απόλυτα συμβολικό χαρακτήρα. Σε ένα ταξίδι του στα χωριά κοντά στο κεντρικό τεκέ του τάγματος ο άγιος πήγε στο Προκόπιο (Ουρκιούπ) και από εκεί πέρασε στο ελληνικό χωριό Σινασός. Εκεί συνάντησε μια Χριστιανή να μεταφέρει πάνω στο κεφάλι της ένα δίσκο που περιείχε σικαλένιο ψωμί πολύ κακής ποιότητας, που μόλις είχε ψήσει. Όταν είδε τον Χατζή Μπεκτάς σταμάτησε και άρχισε να τον παραπονιέται για την κακή ποιότητα του ψωμιού που μπορούσε να κατασκευάσει, και τον παρακαλεί να κάνει κάτι για να την βοηθήσει. Τότε ο άγιος ανταποκρίθηκε και της είπε «από σήμερα οι κάτοικοι του χωριού αυτού θα σπέρνουν σίκαλη και θα θερίζουν σιτάρι, ενώ θα φτιάχνουν μεγάλα ψωμιά θα χρησιμοποιούν πολύ λίγο αλεύρι». Έτσι και έγινε. Από τότε οι ο τόπος αυτός έγινε τόπος προσκυνήματος, ενώ οι κάτοικοι τελούσαν κάθε χρόνο μια τελετή για να ευχαριστήσουν τον άγιο. 

Το γεγονός δεν αναφέρει προσπάθεια προσηλυτισμού, αλλά δηλώνει τις καλές σχέσεις των Χριστιανών κατοίκων της Σινασού με το τάγμα των Μπεκτασήδων. Γι αυτούς ο άγιος ήταν ο δικός τους άγιος που πέρασε στο σώμα του Χατζή Μπεκτάς. Σε περιοχή της Δυτικής Μ. Ασίας πριν ακόμη καταληφθεί από τους Οθωμανούς, ένας Χριστιανός μοναχός που ήταν κρυφά οπαδός του Χατζή Μπεκτάς, προσευχήθηκε σ’ αυτόν για να τον βοηθήσει και να του στείλει σιτάρι, γιατί στην περιοχή επικρατούσε λιμός και παρατεταμένη ανομβρία. Ο Μπεκτάς άκουσε την προσευχή του μοναχού και έδωσε εντολή σε ένα μαθητή του να φορτώσει τσουβάλια σιτάρι σε ένα ζώο και να του το στείλει αμέσως. Έτσι και έγινε.

Με τα δύο αυτά αποσπάσματα από το Βιλαγετναμέ, φανερώνεται η προσφορά του Χατζή Μπεκτάς σε κάθε άνθρωπο που έχει ανάγκη ανεξαρτήτου δόγματος και θρησκείας.