Χριστιανισμός και Αρχαία Μυστήρια (Ε')

 

Το πρόσωπο του Ορφέα είναι μυθολογικό αλλά σίγουρα διαθέτει και κάποιον ιστορικό πυρήνα. Ο Ορφισμός ήταν ένα πανίσχυρο μυστικιστικό ρεύμα που αρχικά εμφανίστηκε ως αίρεση της διονυσιακής λατρείας. Επηρέασε όμως καταλυτικά τη διαμόρφωση αυτής που λέμε "αρχαία ελληνική θρησκεία" από τον 6ο αιώνα π.Χ. μέχρι την εξαφάνισή του γύρω στο 400 μ.Χ.

Ο ορφισμός δίνει έμφαση στην ατομική σωτηρία, στην ειλικρινή και βαθειά ευσέβεια, απορρίπτει τους εξωτερικούς τύπους, προτείνει τη σιωπή, την εγκράτεια, τον αγνό βίο. Επιχειρεί να ενώσει τον άνθρωπο με τον θεό και τη φύση. 

Ο ίδιος ο Ορφέας δεν διατάζει αλλά τραγουδάει. Είναι το πρότυπο της χαράς και της πλήρωσης. Είναι ο ποιητής της λύτρωσης. Που με τη μελωδία του ειρηνεύει τους ανθρώπους και τα άγρια ζώα. 

Οι ειδικοί έχουν διακρίνει πολλές ομοιότητες του ορφισμού με τον χριστιανισμό. Όπως ο μονοθεϊσμός, η ανάγκη εξιλέωσης από τις αμαρτίες, η συμμετοχή στη "θεία κοινωνία", η πίστη στη θεϊκή καταγωγή της ψυχής, οι νηστείες, ο μύθος του θείου πάθους, η κάθοδος του Ορφέα στον Άδη κ.λπ.

Τα πρώτα χριστιανικά χρόνια πολλοί ήταν εκείνοι που συνέχεαν τον Ιησού με τον Ορφέα. Υπάρχουν μάλιστα και απεικονίσεις της εποχής που δείχνουν τον Ορφέα σταυρωμένο ή τον Ιησού με άρπα και γύρω του να συγκεντρώνονται εκστασιασμένα άγρια ζώα.

Η χριστιανική εκκλησία προβληματίστηκε αρκετά με αυτή τη σύγχυση. Γι' αυτό και πολέμησε σκληρά τον ορφισμό. Η ηγεσία της χριστιανικής κοινότητας προσπαθούσε εμμονικά να πείσει πως ο χριστιανισμός ήταν πραγματικά μια νέα θρησκεία που δεν αντέγραφε τις παλαιότερες...

Χριστιανικός "φερετζές"!

 

Οι αρχαίες παγανιστικές γιορτές λειτουργούσαν ως δικλείδα ασφαλείας. Βοηθούσαν τους ανθρώπους να ξεφεύγουν, σε τακτικά διαστήματα, αλλά σε ελεγχόμενο περιβάλλον, απ' την αυτοσυγκράτηση, συμβατικότητα και εκλογίκευση της καθημερινής ζωής.

Ήταν ένα ξέσπασμα απελευθερωτικό, μια επικοινωνία με την παράλογη και ανεξέλεγκτη πλευρά μας.

Η ανάγκη αυτή υπάρχει και στην εποχή μας. Γι' αυτό και οι παγανιστικές γιορτές επιβιώνουν με χριστιανικό φερετζέ...

Χριστιανισμός και Αρχαία Μυστήρια (Δ')

 

Με τη συμμετοχή τους στα αρχαία Μυστήρια οι άνθρωποι αποκτούσαν την πολυπόθητη Γνώση. Που με τη σειρά της συνδεόταν με ένα μυστηριώδες και ασαφές πρόσωπο, του Μεσσιανικού Ελευθερωτή, που με διάφορα ονόματα εμφανίζεται στη θεολογία και μυθολογία σχεδόν όλων των λαών της Ανατολής. Ας μη νομίζουμε πως η αναμονή του Μεσσία ήταν αποκλειστικό προνόμιο των Εβραίων.

Αν διαβάσουμε τον Προμηθέα Δεσμώτη, αλλά και τα έργα του Πλάτωνα, θα δούμε πως και οι αρχαίοι Έλληνες προσδοκούσαν την έλευση ενός ημίθεου που θα τους λύτρωνε από τα δεσμά και τα βάσανα του βίου. Το ίδιο μοτίβο συναντάμε και στους λαούς της Κεντρικής Ασίας και άπω Ανατολής, όπου η ζωή ήταν ακόμα πιο δύσκολη και ανυπόφορη.

Αυτός ο Μεσσίας θα ελευθέρωνε τους ανθρώπους και από τα δεσμά της πλάνης και της άγνοιας. Οι Αιγύπτιοι τον έλεγαν Όσιρη, οι Γνωστικοί Άρχοντα των Αιώνων, κάποιοι άλλοι λαοί Διόνυσο κ.λπ.

Δεν γνωρίζουμε και πολλά για τα αρχαία Μυστήρια. Το μόνο σίγουρο είναι πως στις σχετικές τελετουργίες γινόταν αναπαράσταση του θανάτου και της ανάστασης. Το χρονικό μεσοδιάστημα ήταν άλλοτε τρεις κι άλλοτε δεκαπέντε μέρες. 

Ο  θάνατος συνδέεται και με την ηλιακή θεότητα, καθώς αφορά αντίστοιχα φυσικά φαινόμενα που παρατηρούνται κυρίως στις πολικές περιοχές, όπου ο ήλιος "κρύβεται" για κάποιο χρονικό διάστημα. Από αυτές τις περιοχές μάλλον προέρχεται και η λατρεία του Υπερβόρειου Απόλλωνα, κλασικό σύμβολο του Ηλίου που συνέβαλε στην αντίστοιχη προβολή του Ιησού ως "Ήλιου της Δικαιοσύνης"...

Χριστιανισμός και Αρχαία Μυστήρια (Γ')

 

Όλες οι θρησκείες έχουν τη μυστικιστική τους συνιστώσα. Για χιλιάδες χρόνια είχε εδραιωθεί η συνείδηση πως πίσω από κάθε φυσικό γεγονός κρύβεται μια μυστική αλήθεια. Πίσω από κάθε συμπαντικό νόμο υπάρχει και μια ηθική δύναμη. 

Ο Μυστικισμός αποκαλύπτει μια παγκόσμια αλήθεια που τη βρίσκουμε σε κάθε θρησκευτικό σύστημα: "Το γράμμα του νόμου σκοτώνει, το πνεύμα του νόμου χαρίζει ζωή". 

Ο μυστικισμός είναι η απελευθερωτική δύναμη του πνεύματος. Είναι μια πνευματική εμπειρία, η αφύπνιση της μυστικής συνείδησης μέσα στο ίδιο το άτομο. Κάτι πολύ περισσότερο από ένα μυστικό ή μια απλή γνώση.

Ο μυστικισμός θεωρεί όλες της μυθολογίες και τα ιερά βιβλία ως αλληγορίες. Είναι κρυπτογραφημένα μηνύματα που πρέπει να αποκωδικοποιηθούν. Τα κλειδιά που ξεκλειδώνουν  τις μυστικές ερμηνείες των μύθων παρέχονται μόνο στους μυημένους. Αυτό, φαινομενικά, είναι σκάνδαλο. Αφού η αλήθεια απελευθερώνει και ολοκληρώνει, γιατί να μην διδάσκεται σε όλους ανεξαίρετα τους ανθρώπους; 

Η απάντηση των "μυστικών" είναι απόλυτη: Ορισμένα "μυστικά" είναι υπερβολικά επικίνδυνα για την αφώτιστη και ανώριμη ανθρωπότητα. Μια επέκταση της γνώσης χωρίς το αντίστοιχο ηθικό υπόβαθρο προκαλεί εκμετάλλευση και καταστροφή. Γι' αυτό και στα αρχαία μυστήρια οι υποψήφιοι μύστες δοκιμάζονταν αυστηρά για την ηθικότητα και εντιμότητά τους. Και μόνο οι ηθικά ακέραιοι γίνονταν μέτοχοι της μεταφυσικής γνώσης. 

Κάτι ανάλογο υπήρχε και στα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού. Πριν βαπτιστούν μπορεί και να πέρναγαν χρόνια ως "κατηχούμενοι". Στο στάδιο αυτό παρακολουθούνταν με αυστηρότητα το σύνολο της ζωής τους. Όχι όπως σήμερα που επικρατεί μόνιμο καθεστώς εκπτώσεων...

Φως στα πρώτα βήματα του Χριστιανισμού (IΔ’ - Οι παραστρατιωτικές χριστιανικές Αδελφότητες)

 

Την περίοδο που άρχισε να εδραιώνεται ο Χριστιανισμός, η πιο ζωντανή και αντιφατική πόλη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ήταν η Αλεξάνδρεια. Σε αυτή την πόλη τον 4ο αιώνα συνυπήρχαν τρεις μεγάλες αλλά και αντίπαλες θρησκευτικές κοινότητες. Οι Ιουδαίοι, οι Εθνικοί και οι Χριστιανοί. 

Οι σχέσεις τους ήταν τεταμένες και εχθρικές. Για σχεδόν 60 χρόνια, περίπου το 360-420 μ.Χ., η πόλη έγινε θέατρο αματηρότατων συγκρούσεων.

Όποια παράταξη είχε την αυτοκρατορική εύνοια, είχε και το πάνω χέρι. Την περίοδο του Ιουλιανού, οι Εθνικοί και Ιουδαίοι ξεθάρρεψαν και δεν δίσταζαν να προβούν σε ακρότητες εναντίον των Χριστιανών. 

Ο χριστιανός επίσκοπος Γεώργιος ήταν ένα από τα θύματα του όχλου. Βέβαια, για να λέμε και του στραβού το δίκιο, ο Γεώργιος δεν ήταν και κανένα ... αγιοπαίδι. Υπήρξε φανατικός διώκτης των εθνικών, ιουδαίων και αιρετικών. Κι ένα από τα όνειρά του ήταν να γκρεμίσει τον ναό του Σέραπη, που την εποχή εκείνη ήταν ο λαμπρότερος της Μεσογείου και το καμάρι της Αλεξάνδρειας.

Οι μαρτυρίες για τον τρόπο θανάτωσης του Γεωργίου είναι αντιφατικές, αλλά δεν αμφιβάλλουμε πως το τέλος του ήταν πολύ φρικτό και βασανιστικό. 

Μεταξύ άλλων χριστιανών, θανατώθηκε και ο Δρακόντιος, διευθυντής του Νομισματοκοπείου, γιατί δημόσια ανέτρεψε έναν βωμό στον τομέα της δικαιοδοσίας του. Θανατώθηκε και κάποιος Διόδωρος, υπεύθυνος ενός εκκλησιαστικού κτιρίου, που είχε κόψει με τη βία τα μαλλιά κάποιων νεαρών γιατί πίστευε πως το μακρύ μαλλί ήταν χαρακτηριστικό της εθνικής θρησκείας...

Υπήρξαν και πολλά ακόμα θύματα, που τα ονόματά τους δεν διασώθηκαν. Ο αυτοκράτορας Ιουλιανός, επίσημα εχθρός πλέον του Χριστιανισμού, καταδίκασε αυστηρά με επιστολή τους τις παραπάνω εγκληματικές πράξεις που ουσιαστικά καταργούσαν την επίσημη δικαστική οδό. Όμως απέφυγε να τιμωρήσει τους ενόχους...

Μετά τον Ιουλιανό τα πράγματα αντιστράφηκαν. Οι Χριστιανοί ξαναπήραν το πάνω χέρι και τα αποτελέσματα λίγο-πολύ τα γνωρίζουμε. Βεβήλωσαν τα ιερά των Εθνικών, κατέστρεψαν τον υπέρλαμπρο ναό του Σέραπη, εκδίωξαν τον ιουδαϊκό πληθυσμό απ' την πόλη, επεχείρησαν να σκοτώσουν τον Ρωμαίο διοικητή της πόλης, κατακρεούργησαν την φιλόσοφο Υπατία κ.λπ.

Ηθικοί αυτουργοί αυτών των εγκλημάτων ήταν οι χριστιανοί επίσκοποι Θεόφιλος και Κύριλλος. Τους οποίους η Εκκλησία ανακήρυξε αγίους!

Κλείνουμε με μια σημαντική λεπτομέρεια. Την εποχή εκείνη, οι τρεις μεγαλύτερες χριστιανικές εκκλησίες είχαν συγκροτήσει παραστρατιωτικές ομάδες κρούσης, που κρύβονταν κάτω από δήθεν φιλανθρωπικές δραστηριότητες. 

Στην Αλεξάνδρεια οι φανατικοί παραστρατιωτικοί που υπάγονταν απευθείας στον επίσκοπο της πόλης λέγονταν "παραβολάνοι". Επισήμως ήταν μια χριστιανική Αδελφότητα που ασχολούνταν με την περίθαλψη ασθενών (λεπρών κ.λπ). Ανεπίσημα όμως αποτελούσαν εγκληματική συμμορία που αναλάμβανε να βγάλει από τη μέση κάθε αντίπαλο της τοπικής εκκλησίας. 

Αντίστοιχες Αδελφότητες υπήρχαν και στην Αντιόχεια (οι "λεκτικάριοι", με επίσημο φερετζέ την ταφή των εγκατελελειμένων νεκρών) και στη Ρώμη (οι "φοσσόρες", που ουσιαστικά αποτελούσε τη συντεχνία των νεκροθαφτών στα χριστιανικά κοιμητήρια-κατακόμβες).