Αγιορείτικες αναμνήσεις (ΙΗ') - Ψυχογράφημα των Ησυχαστών...

Τις τελευταίες δεκαετίες αναβίωσε στ' Αγιονόρος  ο λεγόμενος "Ησυχασμός" και το κίνημα της "Νοεράς Προσευχής".

Ακούς συνέχεια ηγουμένους να περηφανεύονται πως το δικό τους μοναστήρι είναι το "πανεπιστήμιο της νοεράς προσευχής". Κι όλο και κάποιοι φαντασιόπληκτοι, αυθυποβαλλόμενοι ή και υστερόβουλοι "ασκητές" θα σου μιλήσουν για "υπερκόσμιες μυστικές εμπειρίες" που βιώνουν...

Οι λεγόμενες "μυστικές εμπειρίες" έχουν πλέον ερμηνευτεί ικανοποιητικά από την επιστήμη.

Η έντονη ροπή προς τη μυστική εμπειρία συνδέεται με μια συγκεκριμένη δομή προσωπικότητας, με μια νευρωτική σύγκρουση ή κρίση ταυτότητας που περνάει κάποιος σε μια ιδιαίτερη φάση της ζωής του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η θρησκευτική μεταστροφή του Τολστόι ύστερα από περίοδο βαριάς κατάθλιψης.

Έννοιες όπως υποβολή, ενδοστρέφεια και ενορατική-προορατική γνώση σχετίζονται με τη μυστική εμπειρία και συχνά αλληλοϋποκαθίστανται κατ' αντιπαραβολή προς το ορθολογικό, το αναλυτικό, το σαφές.

Η μυστική θέαση ξεκινάει από την αίσθηση ενός αποκεκαλυμμένου μυστηρίου, μια κρυμμένη σοφία, που ξαφνικά αποκτά βεβαιότητα, γίνεται ακλόνητη πεποίθηση, αποκτά παραληρηματικές διαστάσεις.

Ο "μύστης" αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα ως ενιαίο και αδιαίρετο σύνολο και ο ίδιος συγχωνεύεται με το Υπέρτατο Ον.

Στην ψυχιατρική έχουν καταγραφεί περιπτώσεις ψυχωτικών διαταραχών που χαρακτηρίζονται από την αίσθηση ταυτότητας με το Θεό και το Σύμπαν. 

Η επιθυμία αυτή ταυτίζεται και με την τάση του ανθρώπου να ξαναενωθεί με τη μητέρα του και, κάπως ευρύτερα, με ένα υπέρτατο ερωτικό αντικείμενο, γεγονός που προκαλεί εξασθένηση της αντιληπτικής του λειτουργίας και χάνεται η αίσθηση της πραγματικότητας.

Οι πιο πάνω ψυχαναλυτικές παρατηρήσεις επιβεβαιώνονται από μια φράση γνωστού σύγχρονου αγιορείτη-ησυχαστού: "Η επιθυμία να ενωθούμε με το Θεό είναι τόσο φυσιολογική και αγία όσο και η επιθυμία να ενωθούμε με τη μητέρα μας"!

Είναι αυτό που ο Φρόυδ ονομάζει "ωκεάνια εμπειρία" ενός βρέφους που ενώνεται με τη μητέρα του απολαμβάνοντας ένα πλουσιοπάροχο στήθος.

Αλλά θα συνεχίσουμε στο επόμενο...