Ρώμη και Χριστιανισμός: αλήθειες και ψέματα (ΙΔ΄ - Τα διατάγματα του Μεγάλου Διωγμού)

Στην παγκόσμια ιστορία όταν λέμε "μεγάλος πόλεμος" εννοούμε τον πρώτο παγκόσμιο. Στη χριστιανική ιστορία όταν λέμε "μεγάλος διωγμός" εννοούμε αυτόν του Διοκλητιανού, που εκδηλώθηκε, κυρίως στην Ανατολή, απ' το 303 ως το 312-313 μ.Χ. 

Είχε ήδη προηγηθεί το σκληρό διάταγμα και ο διωγμός των Μανιχαίων (Μάρτιος 297 μ.Χ.) που θεωρήθηκαν "πράκτορες των Περσών". Την ίδια περίοδο και οι Πέρσες θεωρούσαν τους χριστιανούς "πράκτορες των Ρωμαίων" και τους εδίωκαν...

Απ' το 260 μ.Χ. η χριστιανική εκκλησία είχε σε κάποιο βαθμό κερδίσει την ανοχή και την αναγνώριση. Δεν είναι καθόλου τυχαίο πως ακριβώς απέναντι απ' τα ανάκτορα του Διοκλητιανού στη Νικομήδεια λειτουργούσε μεγάλος χριστιανικός ναός. 

Ο ίδιος ο Διοκλητιανός ήταν σχετικά μετριοπαθής. Επέμενε πως η πολιτική ανυπακοή των χριστιανών έπρεπε να περαιωθεί χωρίς να χυθεί αίμα. Όταν όμως το πράγμα έφτασε, κατά την κρίση του, στο απροχώρητο, αποφάσισε να σκληρύνει τη στάση του εκδίδοντας τρία διατάγματα.

Με το πρώτο, Φεβρουάριος 303 μ.Χ., διατάσσονταν η καταστροφή όλων των χριστιανικών εκκλησιών και ευκτήριων οίκων, η δήμευση των περιουσιών τους, η παράδοση και καταστροφή των χριστιανικών γραφών και λειτουργικών βιβλίων και η απαγόρευση κάθε εκδήλωση της χριστιανικής λατρείας. Τα μέλη των ανώτερων τάξεων που δεν θα αποκύρητταν τον χριστιανισμό έχαναν τα δικαστικά τους προνόμια και οι αυτοκρατορικοί υπάλληλοι, κυρίως απελεύθεροι, υποβιβάζονταν σε δούλοι.

Το δεύτερο διάταγμα εκδόθηκε στις αρχές καλοκαιριού του 303 μ.Χ., ως αποτέλεσμα πολιτικών ταραχών στη Μελιτινή και Συρία, και διέταζε τη σύλληψη του χριστιανικού κλήρου. Μάλλον αυτό το διάταγμα δεν εφαρμόστηκε στη Δύση.

Ένα τρίτο διάταγμα εκδόθηκε το φθινόπωρο του 303 μ.Χ. που, με τη συμπλήρωση 20 ετών βασιλείας του Διοκλητιανού, απονέμει χάρη στους φυλακισμένους χριστιανούς κληρικούς με την προϋπόθεση να θυσιάσουν στους πατρώους θεούς. Ακολούθησε ένα τέταρτο διάταγμα, δεν γνωρίζουμε ακριβώς πότε (μάλλον αρχές 304 μ.Χ.), που διέταζε όλους τους κατοίκους της αυτοκρατορίας να θυσιάσουν στους θεούς με την απειλή θανατικής ποινής. Έτσι, θα αποκαλύπτονταν όλοι οι χριστιανοί της επικράτειας...

Την περίοδο αυτή, όπως και επί Δεκίου, λαμβάνουν χώρα μαζικές αποστασίες χριστιανών. Άλλωστε αυτός ήταν και ο σκοπός των διαταγμάτων. Να τρομοκρατήσει τους χριστιανούς κι όχι να τους εξοντώσει. Γι' αυτό και η εφαρμογή τους δεν ήταν αυστηρή. Οι πραγματικά θανατωθέντες ήταν ελάχιστοι. Και κυρίως εκτελούνταν όσοι προέβαιναν σε προκλητικές ενέργειες και δημόσιες παρεμβάσεις εναντίον των πολιτικών αρχών. Γενικά, πρέπει να γνωρίζουμε πως στη ρωμαϊκή παράδοση τα αυστηρά διατάγματα είχαν περισσότερο χαρακτήρα εκφόβισης και εξαναγκασμού σε υπακοή, παρά στην εξόντωση των αντιπάλων. Και αργότερα, όταν επικράτησαν οι χριστιανοί, διατάγματα όπως π.χ. εκείνα του Θεοδοσίου εναντίον των "αιρετικών" μοντανιστών και ευνομιανών, ή και αυτά εναντίον των "εθνικών" δεν εφαρμόστηκαν με αυστηρότητα. Γι' αυτό και λείπουν οι ιστορικές μαρτυρίες για θανατικές ποινές...

Κλείνουμε με ένα ευτράπελο στις "παρυφές" του Μεγάλου Διωγμού. Όπως διέσωσε ο επίσκοπος Καρχηδόνας Μενσούριος, υπήρχαν στις φυλακές πολλά καθάρματα και εγκληματικά στοιχεία που προσποιούνταν τους χριστιανούς για να καλοπερνούν με τις φιλανθρωπίες των χριστιανών που ήταν ομολογουμένως γενναιόδωρες προς τους φυλακισμένους ομοπίστους τους...