Ρώμη και Χριστιανισμός: αλήθειες και ψέματα (ΙΕ΄ - Τεχνάσματα χριστιανών)

Όπως είπαμε, ο "Μεγάλος Διωγμός" στις αρχές του 4ου αιώνα ήταν τεράστια δοκιμασία για τη χριστιανική εκκλησία. Κυρίως στην Ανατολή όπου τα αυτοκρατορικά διατάγματα εφαρμόστηκαν με μεγαλύτερη αυστηρότητα. 

Στη Δύση, αντίθετα, ο διωγμός κράτησε ουσιαστικά δύο χρόνια και ήταν ηπιότατος. Από την Ιταλία και Ισπανία δεν σώζεται κανένα απολύτως ιστορικά αξιόπιστο μαρτυρολόγιο, ενώ, όπως όλα δείχνουν, στη δικαιοδοσία του Κωνστάντιου (Γαλατία και Βρετανία) δεν άνοιξε μύτη...

Παρ' όλ' αυτά, οι συνέπειες του Διωγμού ήταν τραγικές. Οι χριστιανοί βέβαια διαστρεβλώνουν πλήρως την αλήθεια. Παρουσιάζουν τις μερικές εκατοντάδες "μαρτύρων" ως δεκάδες εκατομμύρια, ενώ συνήθως δεν κάνουν ούτε κουβέντα για τους "αποστάτες", που αποτελούσαν την πλειοψηφία των πιστών της Εκκλησίας.

Οι Διωγμοί δίχασαν σε απόλυτο βαθμό τη χριστιανική εκκλησία. Χιλιάδες πιστοί, υπό τον φόβο της περιουσιακής δήμευσης, των βασανιστηρίων και της θανατικής καταδίκης, αποστάτησαν. Ήταν οι περιβόητοι "αποστάτες", για την αποκατάσταση των οποίων προκλήθηκαν αλλεπάλληλα σχίσματα όπως αυτό των Μελιτιανών, των Δονατιστών κ.λπ. Μεταξύ των "αποστατών" περιλαμβάνεται μεγάλο μέρος του κλήρου αλλά και αρκετοί επίσκοποι, όπως ο πάπας Ρώμης Μαρκελλίνος που πρόσφερε θυμίαμα στους εθνικούς θεούς το 304 μ.Χ.

Μια άλλη, εξίσου μεγάλη κατηγορία χριστιανών ήταν οι λεγόμενοι "παραμένοντες". Αυτοί δεν αποστάτησαν μεν αλλά και δεν κλήθηκαν για διάφορους λόγους να ομολογήσουν ή να αρνηθούν δημόσια την πίστη τους. Με λίγα λόγια "έκαναν την πάπια". Το πιθανότερο ήταν να αποστατήσουν αν συλλαμβάνονταν.

Στην τρίτη και μικρότερη κατηγορία ανήκαν οι "ομολογητές", δηλαδή αυτοί που ευθαρσώς και συχνά προκλητικώς δήλωναν τη χριστιανική τους πίστη, πρόθυμοι να υποστούν τις όποιες συνέπειες. Υπολογίζεται πως τα 80% των χριστιανών μαρτύρων ήταν "εθελοντές μάρτυρες", δηλαδή ουσιαστικά χωρίς να ελεγχθούν απ' τις αρχές, μόνοι τους εμφανίζονταν δημόσια και με προκλητικά λόγια ή πράξεις ουσιαστικά υποχρέωναν τους τοπικούς διοικητές να διατάξουν τη θανάτωσή τους.

Κατά την εφαρμογή των διαταγμάτων του διωγμού συνέβησαν και πολλά ευτράπελα. Όπως είναι λογικό και φυσικό, αρκετοί χριστιανοί προσπάθησαν να είναι και με τον χωροφύλαξ και με τον αστυφύλαξ. Και να μην έρθουν σε σύγκρουση με τις κρατικές αρχές αλλά και να μην στοχοποιηθούν απ' τους ομοπίστους τους ως "αποστάτες". 

Σύμφωνα με τις ιστορικές μαρτυρίες χρησιμοποίησαν πολλές μεθόδους. Εκτός απ' την κλασική της διαφυγής στην ύπαιθρο ή σε απρόσιτα μέρη, ή της εξαγοράς ψευδούς βεβαίωσης ότι θυσίασαν, είχαμε και μερικά κωμικοτραγικά περιστατικά. 

Π.χ. κάποιοι προφασίζονταν απίθανες ασθένειες, ένας πέταξε στην πυρά αντί του χριστιανικού ευαγγελίου κάποια ιατρικά συγγράμματα, ένας άλλος δικαιολογήθηκε πως τα ιερά βιβλία που παρέδωσε ήταν τόσο φθαρμένα που δεν διαβάζονταν, ένας υποστήριξε πως παρέδωσε αιρετικά βιβλία κι όχι ορθόδοξα, ενώ πολλοί έστελναν να θυσιάσει αντί γι' αυτούς κάποιον δούλο τους ή φίλο εθνικό, ενώ υπάρχει και περίπτωση χριστιανού που θυσίασε αβίαστα αλλά μετά τον διωγμό εξασφάλισε ψευδείς μαρτυρίες πως είχε υποστεί φοβερούς βασανισμούς στους οποίους τελικά δήθεν υπέκυψε...

Πέρα απ' τα ευτράπελα, αξίζει να αναφέρουμε και τη μαρτυρία του Αθανασίου που παραδέχεται πως όταν ο διωγμός βρισκόταν σε έξαρση πολλοί χριστιανοί κρύφτηκαν από φίλους τους εθνικούς που το έκαναν με κίνδυνο της ζωής τους...