Χριστιανοί και Μπεκτασίδες (του θεολόγου Σταύρου Βαλλίδη) ΛΓ’ - Τους ίδιους άγιους προσκυνούσαν Χριστιανοί και Μπεκτασήδες!

Οι Χριστιανοί ιερείς, ειδικότερα στην αχανή περιφέρεια της Μ. Ασίας, μέχρι τα τέλη του 19^ου αιώνα λόγω έλλειψης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, πολλές φορές κάλυπταν την ανάγκη για θεραπεία των ασθενών. Τους διάβαζαν ευχές ή τους έδιναν διαβασμένα φυλακτά για προστασία. «Αγιάσματα» των εκκλησιών και μοναστηριών έπιναν οι πιστοί ή ακόμη και λούζονταν με αυτά, για ίαση ή καλή υγεία. 

Η προσφορά αυτή δεν γινόταν μόνον στους Χριστιανούς συντοπίτες τους αλλά και στους Μουσουλμάνους, οι οποίοι με μεγάλη προσήλωση στο πατροπαράδοτο έθιμο, κατέκλυζαν τους ιερούς χριστιανικούς τόπους.

Στην Μ. Ασία, οι Χριστιανοί αλλά και οι Μουσουλμάνοι πίστευαν ότι κάθε Άγιος έχει ειδική θεραπευτική ιδιότητα. Ο Άγιος Ορέστης θεράπευε την ελονοσία, ο Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Δημήτριος τη μέση, την κεφαλαλγία η αγία Σοφία. Ιδιαίτερη εκτίμηση μεταξύ των αγίων, αποτελούσε ο Άγιος Μάμας, προστάτης των οικόσιτων ζώων. Μόλις αρρώσταινε ένα ζώο, και έβλεπαν ότι αυτό χειροτέρευε, πήγαιναν, στην εκκλησία του και άναβαν κεριά προσεύχονταν στον Άγιο παρακαλώντας τον να το υγιάνει. Αν στον ναό υπήρχε αγίασμα, έδιναν στο άρρωστο ζώο να πιεί. 

Η συνήθεια αυτή γινόταν και από τους Μουσουλμάνους, αφού ο Άγιος διεκδικούνταν και από τους Μπεκτασήδες δερβίσηδες. Επίσης θεωρούσαν Άγιο κάποιο δένδρο ή θάμνο που ήταν κοντά στον Άγιο, ενώ η μουριά θεωρείτο ιερό δένδρο και από τους Μπεκτασήδες Μουσουλμάνους αλλά και από τους χριστιανούς της Καππαδοκίας. Απαγορευόταν κάποιος να το κόψει ή να το καταστρέψει. 

Στον περίβολο του μοναστηριού του Ιωάννου Προδρόμου στο Ζιντζήντερε υπήρχε μια μουριά όπου με τις ευλογίες του ηγουμένου οι προσκυνητές αφιέρωναν μικρά κομμάτια πανιού που έκοβαν από τα ρούχα τους και τα έδεναν στα κλαδιά του δέντρου, για να μπορέσουν να τεκνοποιήσουν. Αν κάποιος ήταν άρρωστος περνούσε κοντά στο ξωκλήσι του Αγίου, και αφού έκοβε μια λωρίδα από το ρούχο του το κρεμούσε από ένα κλαδί του δένδρου. Συνήθως έκοβαν μέρος του ρούχου που σκέπαζε το πονεμένο μέρος του σώματός τους και έκαναν μια ευχή, ότι δηλ. άφηνε τον πόνο του στο Άγιο. 

Κανείς δεν πείραζε τα μικρά κορδελάκια από φόβο μη πάρει την αρρώστια που καθένα από αυτά είχε, έτσι ο θάμνος ή τα κλαδιά του δέντρου ήταν γεμάτα από αυτά. Πίστευαν ότι τα χριστιανικά ιερά και Άγιοι είχαν θετικές και μαγικές δυνάμεις. Και οι Τούρκοι της περιοχής τελούσαν αυτό το έθιμο, ειδικά οι γυναίκες επισκέπτονταν και προσκυνούσαν τους τάφους των αγίων τους. Τους παρακαλούσαν για την καλή υγεία αυτών και των οικογενειών τους, τον ανώδυνο τοκετό και την ευτυχία των οικογενειών τους, χωρίς να δίνουν ιδιαίτερη σημασία αν ο Άγιος ήταν χριστιανός ή μουσουλμάνος.

Την Μεγάλη Εβδομάδα πολλοί άρρωστοι κοιμόταν αποβραδίς στην εκκλησία για να γιατρευτούν. Στο Μιστί της Καππαδοκίας μάλιστα έρχονταν άρρωστοι Τούρκοι από τα γύρω χωριά Καρατλί, Ζάνζαμα, ξάπλωναν μπροστά στο ιερό πριν τα δώδεκα Ευαγγέλια, για να γίνουν καλά. Άλλοι γεροί πάλι, στεκόταν κοντά στο παγκάρι και παρακολουθούσαν τη λειτουργία. Επίσης περνούσαν μέσα από τρύπες δέντρων και από διαμορφωμένες ρίζες που υπήρχαν έξω από την εκκλησία του αγίου για να γιατρευτούν. Όπως αναφέρεται στα Λαογραφικά Σύμμεικτα 3, το ίδιο έθιμο υπήρχε και στην Ανατολική Θράκη.

Στο αγίασμα των Σαράντα Μαρτύρων στην Κωνσταντινούπολη στην περιοχή του κάτω Μπεκτάς, οι δερβίσηδες λέγεται ότι με ευχές και τελετουργικές κινήσεις θεράπευαν τα καχεκτικά παιδιά. Μουσουλμάνοι και Χριστιανοί κατέκλυζαν το προσκύνημα, ενώ την ευθύνη και την φροντίδα είχαν οι Μπεκτασήδες δερβίσηδες.

Σε ολόκληρη την Μ. Ασία το φαινόμενο να συντηρείται και να φροντίζεται χριστιανικό προσκύνημα από Μουσουλμάνους ήταν πολύ συνηθισμένο. Και σήμερα ακόμη συναντάμε κάτι παρόμοιο σε ερειπωμένους αλλά θαυματουργούς χριστιανικούς ναούς. Τρίτος κατά σειρά άγιος που οι Μουσουλμάνοικαι Χριστιανοί της Μ. Ασίας τιμούσαν περισσότερο ήταν ο Άγιος Θεράποντας ή Θεράπης που οι Μουσουλμάνοι τον θεωρούσαν δικό τους Άγιο και τον αποκαλούσαν «Αζίζ Αράπ».

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω οι θαυματουργικές ιδιότητες των αγιασμάτων ήταν αυτές που έμειναν ανεξίτηλες μέχρι και σήμερα από τους σημερινούς κατοίκους της Μικρασίας. 

Στο χωριό Ιλαβούς κοντά στην Σπάρτα που ήταν κατοικημένο μόνον από Μουσουλμάνους, πριν από την «ανταλλαγή» υπήρχε το αγίασμα των Αγίων Κηρύκου και Ιουλίτης. Το προσκύνημα αυτό το επισκέπτονταν Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι, έπλεναν το πρόσωπό τους για καλή υγεία, ενώ οι γυναίκες για τεκνοποίηση. Κάτι παρόμοιο γινόταν και στο αγίασμα του Αγίου Ανδρέα στην Αντάλια.

Στο Χορόσκιοϊ που βρισκόταν, κοντά στην Μαγνησία υπήρχε το μοναστήρι της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας. Την ημέρα της εορτής της κατακλύζονταν από πλήθος προσκυνητών που ένας αριθμός από αυτούς ήταν Μουσουλμάνοι της Μ. Ασίας. Οι Μουσουλμάνοι την Αγία, την ονόμαζαν «Καρά Κίζ». Τα θαύματα που μνημονεύονται από την Αγία, που πίστευαν ότι θεράπευε την όραση, μοιράζονται και στους αλλόθρησκους προσκυνητές Μουσουλμάνους.

Η περίπτωση της προτροπής του χότζα που λειτουργεί σήμερα στον ιερό ναό του Αγίου Γρηγορίου στο Γκέλβερι της Καππαδοκίας, και έχει μετατραπεί σε τζαμί, είναι να μη παραλείψουν οι Χριστιανοί προσκυνητές να πάρουν Αγίασμα, που κυλά μέχρι και σήμερα έξω από τον ναό σε υπόγειο βάθους δέκα μέτρων κάτω από την γη, δεν θα έπρεπε να μας δημιουργήσει καμιά απορία. Αυτό αποτελούσε και συνεχίζει να αποτελεί μια θεϊκή ευλογία χωρίς να χωρίζει τους προσκυνητές σε Χριστιανούς και Μουσουλμάνους. 

Ο γνωστός Οθωμανός περιηγητής των αρχών του 17ου αιώνα Εβλιγιά Τσελεπή μας πληροφορεί ότι στον ναό της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, υπάρχει μια πέτρινη σκάφη στην οποία πλύθηκε ο νεογέννητος Ιησούς, και συνεχίζει, «όπως είναι γνωστό σε όλο τον κόσμο, ότι στραβά και ασθενικά παιδιά, όταν πλένονται στην γούρνα της Αγίας Σοφίας αμέσως γίνονται κατ 'ευθείαν καλά, σαν να αναβιώνουν από την αναπνοή του Ιησού». 

ΤΕΛΟΣ