Χριστιανοί και Μπεκτασίδες (του θεολόγου Σταύρου Βαλλίδη) ΙΒ’ - Οι αναρχικοί δερβίσηδες!

Μια άλλη κατηγορία δερβίσηδων ήταν τα μέλη των μυστικών ταγμάτων που λέγονταν Μελαμίδες. Αυτοί είχαν σαν στόχο την κατάργηση της τυπολατρίας που υπήρχε στον μυστικισμό, στη θρησκευτική και κοινωνική ζωή των Μουσουλμάνων, και στην προσέγγιση του λαού με κάθε τρόπο.

Εμφανίζονται πριν τον Μπεκτασισμό και θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι ο Χατζή Μπεκτάς έκανε την πρώτη κίνηση συντονισμού για την ενοποίηση όλων των Μελαμίδων δερβίσηδων. Δεν επεδίωκαν τον σεβασμό και τη φήμη τους, αλλά την κατάκριση (Μελάμ=επίπληξη). 
Αποτελούσαν τους «περιπλανώμενους δερβίσηδες» και ήταν γνωστοί σαν Χαϊνταρίδες, Απτάλιδες, Καλεντερίδες, Τζαλαλίδες, Μανταρίδες, Ασσασίνοι κ.λπ., ενώ κάποιοι από αυτούς μεταφέρονται από την Ινδία και φυσικά δεν είχαν καλές σχέσεις με οτιδήποτε το εξουσιαστικό. 
Προκαλούσαν την κοινωνία με τον ίδιο τρόπο που έκαναν οι Κυνικοί. Ασκούσαν τη λατρεία τους με τρόπο μυστικό, χωρίς να ενδιαφέρονται για την εκπλήρωση των ισλαμικών τελετουργικών υποχρεώσεών τους. Περιπλανιόνταν σε όλο τον τότε γνωστό μουσουλμανικό κόσμο, επαιτώντας και μαζεύοντας χρήματα με σκοπό μετά την επιστροφή τους στον κεντρικό τεκέ του τάγματος να τα αποδώσουν στον γέροντα τους.

Επιδίδονταν σε σκληρές σωματικές μεθόδους, στα πλαίσια του εξαγνισμού, περιφέρονταν γυμνοί, ή φορούσαν ακατέργαστα μάλλινα ρούχα, ιδιόμορφες εκκεντρικές φορεσιές και σκούφους, ενώ έφεραν μεταλλικά εξαρτήματα. Πολλές φορές ξύριζαν όλες τις τρίχες από το σώμα τους ενώ έκαναν χρήση αλκοόλ, παραισθησιογόνων, ή ναρκωτικών. Δεν είχαν κανένα σημάδι διάκρισης, καμιά χρηματοδότηση από την κεντρική εξουσία ή ελεημοσύνη από τον λαό, και φυσικά δεν είχαν καμιά σχέση με τους ηγεμόνες. Ζούσαν από την σκληρή τους εργασία.. Ήταν οι κοινωνικές ομάδες που αντιμάχονταν την εξουσία.

Εξ άλλου ο Σιιτισμός ήταν το κίνημα εκείνο, που διεκδικούσε πατροπαράδοτα την εξουσία από τους κυβερνώντες Σουνίτες, την οποία αποστέρησαν με δόλο από τον ηγέτη τους τον Αλή. Με την απορρόφηση όλων εκείνων των μυστικών ταγμάτων και θρησκευτικών κινημάτων, από τον Σιιτισμό στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, διαμορφώθηκε σαν ένας πόλος αντίδρασης και αντίστασης στην εξουσία. Η πιο ακραία μορφή τους ήταν αυτή των Κιζιλμπάσιδων.

Ο ποιητής Σαντί που έζησε τον 13^ο αιώνα, στο βιβλίο του «Ο Κήπος των Ρόδων» περιγράφει πολύ χαρακτηριστικά την σχέση ηγεμόνων και δερβίσηδων:

Ένας από τους ευσεβείς είδε στο όνειρό του έναν βασιλιά στον ουρανό και έναν ασκητή στην Κόλαση. Ρώτησε: - Ποια είναι η αιτία της ανύψωσης του ενός και της υποβάθμισης του άλλου, αντίθετες με τις προσδοκίες του κόσμου; Τότε ακούστηκε μια φωνή που του είπε: - Αυτός ο βασιλιάς είναι στον ουρανό γιατί ακολούθησε τους δερβίσηδες και αυτός ο ασκητής είναι στην κόλαση γιατί ήταν κοντά στους βασιλιάδες.