Φρυγικός μυστικισμός

Η περιοχή που σήμερα λέμε Μικρά Ασία κάποτε λεγόταν Φρυγία. Ήταν ο τόπος που γεννήθηκαν, εδραιώθηκαν και εξαπλώθηκαν οι περισσότερες μυστηριακές θρησκείες της Ανατολικής Μεσογείου.

Η βίαιη θρησκευτική έκσταση ήταν ενδημικό φαινόμενο της Φρυγίας. 

Ακόμα κι οι πρώτοι Χριστιανοί στην περιοχή αυτοί, οι λεγόμενοι "Μοντανιστές", κάτι σαν τους σημερινούς Χιλιαστές, συνήθιζαν να πέφτουν σε έκσταση και να προφητεύουν διάφορες ανοησίες. 

Αλλά και οι δερβίσηδες, οι μυστικιστές του Ισλάμ, που με την περιστρεφόμενη κίνησή τους πέφτουν σε βαθιά έκσταση, εδώ μεγαλούργησαν για αιώνες...

Εκείνη όμως η λατρεία που κατεξοχήν θεωρείται "ντόπια" είναι της Μεγάλης Μητέρας, που διαδόθηκε στον υπόλοιπο κόσμο με διάφορα ονόματα όπως Ρέα, Κυβέλη κ.λπ.

Αυτή η Θεά ερωτεύτηκε κι ένα νεαρό βοσκό τον Άττη, που τυχαίνει να είναι και γιος της. Η σχετική μυθολογική πλοκή κυκλοφορούσε σε πολλές εκδοχές με έρωτες, θανατικά, ευνουχισμούς, αναστάσεις νεκρών κ.λπ.

Η λατρεία του Άττη, που διαδόθηκε σ’ όλη τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, διαρκούσε 13 μέρες, πριν και μετά την εαρινή ισημερία. Δηλαδή κατά τον ίδιο χρόνο που οι Εβραίοι και οι Χριστιανοί γιορτάζουν το δικό τους Πάσχα.

Πρόκειται για μια κλασική λατρεία της γονιμότητας που περιλάμβανε και ομαδικά όργια. Τα οποία έβλεπαν οι χριστιανοί και φρίκαραν. Και μέσω της στρατευμένης ιστοριογραφίας μάς τα πλασάρουν ως δείγμα "ρωμαϊκής παρακμής" ενώ ήταν απλά η ιεροτελεστία προς τιμή της Κυβέλης και του Άττη...

Ο Άττης, όπως κι ο φοινικικός Άδωνις, ο αιγυπτιακός Όσιρις, ο ασιατικός Διόνυσος, ο χριστιανικός Ιησούς,  είναι η προσωποποίηση-θεοποίηση του θανάτου και της ανάστασης της φύσης. Της χειμερινής παρακμής και της ανοιξιάτικης φούντωσης.

Οι πιστοί του Άττη πενθούν και θρηνούν το θάνατό του. Τα πάθη του θεού συμβολίζονταν μ’ έναν άντρα καρφωμένο στον κορμό ενός δέντρου. Και κάτω απ’ αυτό ήταν ένας αμνός, ο "Κριός της εαρινής ισημερίας". 

Το πεύκο συμβόλιζε το πτώμα του θεού. Το έκοβαν, το στόλιζαν με βιολέτες και το έφερναν στο ναό. Ταυτόχρονα απείχαν από κάθε είδους σεξουαλική πράξη, πολυφαγία κ.λπ. Εκδήλωναν τη θλίψη και την οδύνη τους αυτομαστιγούμενοι, όπως οι σιίτες μουσουλμάνοι που βλέπουμε κάθε χρόνο στους δρόμους του Πειραιά.

Οι ιερείς χαράκωναν τα κορμιά τους και οι νεοφώτιστοι αυτοευνουχίζονταν. Αυτό μας θυμίζει μια ανάλογη έντονη τάση των πρώτων χριστιανών, που την καταδίκασε η Α’ Οικουμενική Σύνοδος.

Στις 25 Μάρτη ο Άττης κάθε χρόνο ανασταίνεται. Ακολουθούν ξέφρενοι πανηγυρισμοί και ξεφαντώματα. Αυγά βάφονται κόκκινα και μοιράζονται. 

Και φυσικά ακολουθεί θυσία ταύρου, γνωστή ως "ταυροβόλιον". Το έθιμο αυτό της ταυροθυσίας επιβιώνει ακόμα και σήμερα σε κάποιες περιοχές στα Μεσόγεια Αττικής κάτω απ’ τη μύτη των τοπικών παπάδων και δεσποτάδων...

Αξίζουν δυο λόγια για την ταυροθυσία της φρυγικής λατρείας, που είχε έντονο σωτηριολογικό χαρακτήρα.

Κάτω απ’ το σημείο της σφαγής του ζώου ανοιγόταν ένας λάκκος που έμπαινε ο μυούμενος πιστός. Πάνω τοποθετούσαν μια σχάρα απ’ όπου περνούσε το αίμα του ζώου και έρενε τον μυούμενο. 

Έτσι μεταδιδόταν στον πιστό η σφύζουσα δύναμη του ιερού ζώου, τον αναγεννούσε, τον καθιστούσε άφθαρτο και αθάνατο, τον ταύτιζε με το Θεό. Ήταν σαφώς ένα είδος "θέωσης". 

Ύστερα, τον έβγαζαν απ’ το λάκκο του φορούσαν ένα γιορταστικό φόρεμα και στο κεφάλι στεφάνι και τον τιμούσαν σα θεό, σαν έναν "άλλον Άττη"...

Βέβαια, οι ιερείς του Άττη δεν υστερούσαν καθόλου απ’ τους χριστιανούς συναδέλφους τους. 

Ο Φιλόστρατος αναφέρει πως κάποιοι ιερείς της Κυβέλης συγκροτούσαν θιάσους (δηλαδή μοναστικές αδελφότητες) γύριζαν τα χωριά κουβαλώντας σ’ ένα γαϊδούρι το άγαλμα της Θεάς, ντύνονταν με γυναικεία ρούχα, τραγουδούσαν, χόρευαν, ασχημονούσαν, ζητιάνευαν και εξαπατούσαν τους αγράμματους χωρικούς με προφητείες, εξορκισμούς, νεκροφανείες.

Ήταν ένα μάτσο ακόλαστων και βρωμοκίναιδων παπάδων...