Για να μην πελαγοδρομήσουμε, ας ξεκινήσουμε με δύο διαπιστώσεις της ανθρωπολογίας:
Α) Η ηθική, με την έννοια άτυπων κανόνων στοιχειώδους κοινωνικής συμπεριφοράς, προϋπήρχε της θρησκείας. Τέτοιες μορφές πρωτόγονης "ηθικής" παρατηρούμε και σε όλα τα είδη των αγελαίων ζώων.
Β) Οι θρησκείες για χιλιάδες χρόνια στερούνταν κάθε έννοια ηθικής. Η αρχέγονη μορφή θρησκείας δεν επεδίωκε να κάνει τον άνθρωπο ηθικότερο ή πνευματικά ανώτερο. Στόχο της είχε να δώσει μια ερμηνεία του εχθρικού φυσικού περιβάλλοντος και να γίνει εξευμενισμός-προσεταιρισμός των "σκοτεινών" δυνάμεων που κυριαρχούν στον κόσμο ώστε να λειτουργήσουν προς όφελος του ανθρώπου.
Βλέπουμε, έτσι, στην αρχαία μας θρησκεία να προσωποποιούνται-θεοποιούνται τα φυσικά φαινόμενα, και τους Θεούς να είναι συχνά χειρότεροι των ανθρώπων, αγριότεροι, ανηθικότεροι, εκδικητικότεροι...
Οι αρχαίοι Έλληνες όταν αναζητούσαν ηθικά πρότυπα, δεν κατέφευγαν στους Θεούς αλλά στους ήρωες-ημίθεους, όπως τον Ηρακλή, Θησέα κ.λπ.
Σταδιακά, αλλά όχι ταυτόχρονα σε όλους τους λαούς, η θρησκεία ενσωμάτωσε και ιεροποίησε συγκεκριμένες ηθικές αρχές που ήδη είχαν επικρατήσει στα πλαίσια της κοινωνικής συμβίωσης.
Και φτάνουμε στη νεότερη εποχή που ουσιαστικά ηθική και θρησκεία ταυτίζονται.
Ο Ντοστογιέφσκι είχε γράψει την περίφημη φράση "χωρίς Θεό όλα επιτρέπονται". Με αυτή θα ασχοληθούμε σε μια σειρά αναρτήσεων αργότερα. Εδώ θα κάνουμε απλώς κάποιες νύξεις: είχε άραγε δίκιο ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας?
Η προσωπική μου άποψη είναι η εξής: ο Ντ. διατύπωσε τη θέση αυτή ζώντας σε μια κοινωνία απολίτιστη, αμόρφωτη, υλικά και κοινωνικά εξαχρειωμένη.
Μια τέτοια κοινωνία ήταν φυσικό να μη διαθέτει κανέναν απολύτως φραγμό. Οπότε χρειαζόταν ένας Θεός να παίξει το ρόλο του πανεπόπτη μπάτσου! Στις συνθήκες εκείνες όντως... χωρίς Θεό όλα επιτρέπονταν!
Όμως, όπου έχει επικρατήσει ο πολιτισμός και οι βασικές του αρχές, κυρίως ο σεβασμός στη ζωή, στην προσωπικότητα και διαφορετικότητα του άλλου, ο Θεός-χωροφύλακας σταδιακά χάνει την αναγκαιότητά του.
Αν η φράση του Ντ. ίσχυε και στον πολιτισμένο κόσμο τότε οι "Λέσχες Αθέων" στις ΗΠΑ και στην Αγγλία, με τα εκατομμύρια μέλη, θα έπρεπε να ήταν άντρα ληστών και εγκληματιών!
Όμως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.
Οι συνειδητοί άθεοι του πολιτισμένου δυτικού κόσμου είναι η αφρόκρεμα της κοινωνίας, έχουν κατάλευκα ποινικά μητρώα, είναι βαθιά ανθρωπιστές, δραστηριοποιούνται σε εθελοντικές αποστολές και προσφέρουν ανιδιοτελώς υπηρεσίες χωρίς να επιδιώκουν τον προσηλυτισμό κανενός, όπως δυστυχώς κάνουν οι άθλιοι χριστιανοί ιεραπόστολοι...
Αντίθετα, αν επισκεφτεί κανείς φυλακές και πορνεία του τρίτου κόσμου θα εντυπωσιαστεί με τη θρησκοληψία των τροφίμων τους!
Συνεπώς, η θρησκεία και ο Θεός μπορεί εν μέρει να φανούν χρήσιμα εργαλεία για τη χαλιναγώγηση των άγριων ανθρώπινων ενστίκτων.
Αλλά απευθύνονται σε πρωτόγονες και υπανάπτυκτες κοινωνίες, που βρίσκονται ακόμα στη "νηπιακή" φάση εξέλιξής τους...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου