Γράμμα σε νέο θεολόγο ...

Στην εποχή μας ο διάλογος της θεολογίας με την κοινωνία είναι ιδιαίτερα προβληματικός, ίσως και αδύνατος. Οι νέοι, κυρίως, θεολόγοι οφείλουν να απευθυνθούν στην κοινωνία με μια γλώσσα που δεν γνωρίζουν ούτε και θέλουν να γνωρίσουν οι παλαιότεροι συνάδελφοί τους.

Κατ' αρχήν πρέπει να αντιληφθούν πως πέρα απ’ τον ανιαρό μονόλογο ή τον εριστικό αντίλογο υπάρχει και ο κριτικός διάλογος. Η γνωστή ως σήμερα «απολογητική» δεν κάνει τίποτα περισσότερο απ’ το να προτάσσει τις αντιθέσεις, να θέτει διαχωριστικές γραμμές, να καλλιεργεί κλίμα πολεμικό και, στο τέλος, να αφήνει ανέπαφη την ουσία των προβλημάτων.

Ο κριτικός διάλογος, αντίθετα, ενδιαφέρεται για τις προϋποθέσεις του προβλήματος, αποδέχεται τη γόνιμη αυτοκριτική, αποφεύγει τον αρτηριοσκληρωτικό δογματισμό αλλά και τον ρεφορμιστικό χαμαιλεοντισμό. Ούτε διπλωματικές αναδιπλώσεις ούτε πεισματικές αντιδικίες.

Μόνο ο διάλογος γονιμοποιεί το λόγο. Η κριτική είναι το λίπασμα της αλήθειας. Και πρώτη μορφή κριτικής είναι η αυτοκριτική! Δηλαδή η αναψηλάφηση των δικών μας προϋποθέσεων. Η αυτοκριτική είναι μια πράξη φιλοσοφικής μετανοίας, δηλαδή ριζικής αλλαγής νοοτροπίας.

Ένα δεύτερο κρίσιμο σημείο αποτελεί η προσπάθεια συνδυασμού φιλοσοφικής τιμιότητας και θεολογικής συνέπειας. Είναι, πράγματι, εύκολο να ασκείς κριτική στη θρησκεία όταν είσαι εκτός αυτής. Αλλά είναι απείρως δυσκολότερο να την κρίνεις παραμένοντας πιστό μέλος της.

Η εξωτερική κριτική είναι ανώδυνη και σχετικά άνετη. Ικανοποιεί ποικίλα ψυχολογικά απωθημένα. Το δύσκολο είναι να είσαι συγχρόνως πιστός και κριτικός, θεολόγος και φιλόσοφος, τίμιος με τον ορθό λόγο και συνεπής με την ορθή πίστη…